Tìm hiểu Lao ruột: Dấu hiệu, Nguyên nhân và Cách điều trị kịp thời

Mở đầu

Trong y học hiện đại, bệnh lao được biết đến là một căn bệnh lây qua đường hô hấp, ảnh hưởng chính đến phổi. Tuy nhiên, một số thể bệnh lao lại không phải do đường hô hấp gây ra, như lao ruột – một loại bệnh hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm. Lao ruột là một dạng nhiễm khuẩn đường tiêu hóa do vi khuẩn lao gây ra, có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Vậy thì, lao ruột cụ thể là gì, tại sao nó lại nguy hiểm và làm sao để nhận biết sớm cũng như phòng ngừa căn bệnh này? Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu lao ruột từ những nguyên nhân cơ bản gây bệnh, các triệu chứng phổ biến, phương pháp chẩn đoán đến các biện pháp điều trị hiệu quả hiện nay.

Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:

Bài viết này có tham khảo từ các nguồn tài liệu uy tín sau:

1. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): “Tuberculosis: WHO Guidelines.”
2. Bệnh viện Vinmec: Thông tin về bệnh lao ruột.
3. Tạp chí Y học Gastroenterology: Các nghiên cứu liên quan đến bệnh lao ruột.

Lao ruột: Tổng quan và nguyên nhân

Lao ruột: Một cái nhìn tổng quan

Lao ruột là một thể bệnh lao ngoài phổi, chủ yếu tấn công vào đường tiêu hóa. Nguyên nhân chính của lao ruột là do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis – cùng loại vi khuẩn gây bệnh lao phổi. Trong cơ thể, vi khuẩn lao thường nằm ở trạng thái không hoạt động và chỉ hoạt động khi hệ miễn dịch của cơ thể suy giảm.

Lao ruột phổ biến nhất ở những quốc gia đang phát triển, nơi tình trạng dinh dưỡng yếu kém và điều kiện vệ sinh môi trường chưa được bảo đảm. Đây là một căn bệnh ít gặp nhưng lại vô cùng nguy hiểm do khó chẩn đoán và điều trị, có tỷ lệ biến chứng cao, và đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân.

Nguyên nhân bệnh Lao ruột

Lao ruột có thể xuất phát từ hai nguyên nhân chính: nguyên phát và thứ phát.

Lao ruột nguyên phát

Là loại lao ít gặp, lao ruột nguyên phát xảy ra khi vi khuẩn lao xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa và khu trú ở ngay ruột, sau đó lây lan sang các cơ quan khác. Đây là thể bệnh lao ít gặp nhưng cũng đủ nguy hiểm bởi

Nguyên nhân chính bao gồm:

1. Vi khuẩn lao xâm nhập qua đường ăn uống:
   • Dùng sữa bò tươi chưa qua xử lý và các chế phẩm từ sữa bị nhiễm lao bò.
   • Sử dụng thức ăn và nước uống bị nhiễm vi khuẩn lao.

Lao ruột thứ phát

Lao ruột thứ phát thường xảy ra ở bệnh nhân đã mắc phải các thể lao khác như lao phổi, lao thực quản, lao họng hầu, hoặc lao màng bụng. Trong những trường hợp này, vi khuẩn lao di chuyển từ vị trí nguyên thủy (thí dụ phổi) đến ruột thông qua hệ tiêu hóa.

Theo chuyên gia, nguyên nhân chính của lao ruột thứ phát có thể do:

• Hít hoặc nuốt đờm, dãi của bệnh nhân lao phổi, do không có biện pháp cách ly và vệ sinh kém.
• Di chuyển của vi khuẩn lao qua vết thương ở ruột do các thủ tục y tế không đảm bảo vô trùng.

Lao ruột, mặc dù là một bệnh hiếm gặp, nhưng sự nguy hiểm của nó không thể xem thường. Để ngăn ngừa và kiểm soát căn bệnh này, việc hiểu rõ các nguyên nhân và các cách lây truyền bệnh là rất cần thiết.

Triệu chứng và sự lan truyền của bệnh Lao ruột

Triệu chứng bệnh Lao ruột

Bệnh lao ruột thường tiềm ẩn và khó phát hiện. Các triệu chứng của bệnh thường không đặc hiệu, khiến cho việc chẩn đoán sớm trở nên khó khăn. Các biểu hiện phổ biến nhất gồm:

1. Triệu chứng đường tiêu hóa:
   • Buồn nôn, đau bụng liên tục, thường tập trung ở vùng hố chậu phải.
   • Đau quặn bụng do tình trạng tắc nghẽn ruột.
   • Rối loạn đại tiện: tiêu chảy kéo dài, có thể có máu, xen kẽ giữa tiêu chảy và táo bón.
   • Đầy hơi và sôi bụng, thường ở vùng hố chậu phải.
2. Triệu chứng toàn thân:
   • Sụt cân không rõ nguyên nhân.
   • Đổ mồ hôi đêm, sốt nhẹ kéo dài.
   • Suy nhược cơ thể.

Các biến chứng của lao ruột nếu không được chữa trị kịp thời bao gồm:

• Tắc ruột: gây ra đau bụng dữ dội và khó khăn trong tiêu hóa.
• Khối u giống u đại tràng: gây ra giảm chức năng ruột và đau đớn.
• Thủng ruột, viêm phúc mạc: có thể dẫn đến nhiễm trùng nặng và tử vong.
• Xuất huyết tiêu hóa: gây ra thiếu máu cấp tính và nguy hiểm tính mạng.

Bệnh nhân khi phát hiện bất kỳ triệu chứng nghi ngờ nào cần tới bệnh viện hoặc các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Đường lây truyền bệnh Lao ruột

Không giống như lao phổi, lao ruột không lây qua không khí và tiếp xúc. Đường lây truyền chính là qua đường tiêu hóa. Người bệnh chủ yếu bị lây nhiễm do:

• Nuốt phải đờm, dãi có chứa vi khuẩn lao của bệnh nhân lao phổi.
• Ăn các thực phẩm hoặc uống nước bị nhiễm vi khuẩn lao.
• Dùng sữa bò tươi và các chế phẩm từ sữa bị nhiễm khuẩn lao.

Việc phát hiện và kiểm soát các yếu tố nguy cơ là quan trọng để ngăn chặn sự lây lan của bệnh.

Đối tượng nguy cơ và phòng ngừa bệnh Lao ruột

Đối tượng nguy cơ bệnh Lao ruột

Lao ruột có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, không phân biệt tuổi tác. Tuy nhiên, những nhóm người dưới đây có nguy cơ cao mắc bệnh hơn cả:

1. Người nhiễm HIV/AIDS: Do hệ miễn dịch suy giảm nghiêm trọng, họ dễ bị vi khuẩn lao tấn công.
2. Bệnh nhân đái tháo đường: Sự suy giảm miễn dịch khiến họ dễ bị mắc các bệnh nhiễm trùng.
3. Người có trọng lượng cơ thể thấp: Thường bị suy dinh dưỡng và hệ miễn dịch yếu.
4. Bệnh nhân ung thư: Đặc biệt là bệnh nhân đang điều trị bằng phương pháp xạ trị.
5. Người đang dùng corticosteroid: Các thuốc ức chế hệ miễn dịch này thường làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn.
6. Người làm việc trong môi trường có bụi silic: Bụi silic làm tăng nguy cơ tổn thương phổi và hệ miễn dịch.

Những nhóm đối tượng này cần phải đặc biệt cảnh giác và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Phòng ngừa bệnh Lao ruột

Việc phòng ngừa lao ruột bao gồm các biện pháp bảo vệ cụ thể:

• Giữ vệ sinh ăn uống và sinh hoạt: Rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, không ăn thực phẩm tươi sống chưa qua xử lý.
• Sử dụng sữa và sản phẩm từ sữa đã qua tiệt trùng: Tránh sử dụng sữa bò tươi chưa xử lý.
• Tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm: Đặc biệt là các nơi có bụi silic.
• Theo dõi tình trạng miễn dịch khi dùng corticosteroid: Thường xuyên kiểm tra sức khỏe và không tự ý dùng thuốc.
• Đi khám khi có triệu chứng nghi ngờ: Để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Ngoài ra, các biện pháp như tiêm vaccine BCG – một loại vaccine chống lao – cũng là một biện pháp phòng ngừa hiệu quả cho ** trẻ em** và người lớn có nguy cơ cao.

Các phương pháp chẩn đoán bệnh Lao ruột

Xét nghiệm máu

Trong quá trình chẩn đoán lao ruột, xét nghiệm máu là phương pháp cơ bản và thông dụng nhất. Các chỉ số huyết học có thể giúp đưa ra các dấu hiệu gợi ý bệnh:

• Tăng bạch cầu lympho: Đây là một chỉ số quan trọng cho thấy sự phản ứng của hệ thống miễn dịch đối với sự hiện diện của vi khuẩn lao.
• Tốc độ lắng máu tăng: Chỉ số này có thể tăng cao trong các trường hợp nhiễm khuẩn lao.
• Thiếu máu: Thường xuất hiện ở bệnh nhân bị lao ruột.

Chụp X-quang bụng

Chụp X-quang bụng giúp phát hiện những biến đổi bất thường trong cấu trúc của ruột.

Các hình ảnh có thể gặp:

• Đại tràng có hình không đều: Chỗ to, chỗ nhỏ.
• Vùng hồi – manh – đại tràng ngấm thuốc không đều: Có thể có hình đọng thuốc nhỏ.
• Hình tiểu tràng biến dạng: Hình ống đàn.

Chụp mạch lympho bằng X-quang

Phương pháp này nhằm kiểm tra các mạch hệ thống bạch huyết sau khi tiêm một chất đục để tiến hành chụp X-quang:

• Chụp Gallium citrate: Giúp phát hiện các trường hợp viêm như viêm thanh mạc và viêm phúc mạc.

Nội soi bằng ống mềm

Nội soi giúp bác sĩ quan sát trực tiếp triệu chứng thực thể, đưa ra chẩn đoán chính xác và hướng điều trị tốt nhất. Dấu hiệu quan sát có thể gồm:

• Các hạt lao: Như những hạt kê màu trắng rải rác trên niêm mạc.
• Những ổ loét nông, bờ mỏng: Màu tím bầm, có thể chảy máu ở bờ hoặc đáy ổ loét.
• Hoặc một khối u: Mặt không đều, thâm nhiễm hết vùng manh tràng, thường làm hẹp lòng manh tràng, không thể đưa ống soi qua được.

Các biện pháp điều trị bệnh Lao ruột

Điều trị nội khoa

Phương pháp điều trị nội khoa là hướng điều trị chính cho bệnh nhân bị lao ruột. Việc điều trị nội khoa bao gồm:

• Sử dụng thuốc đặc trị: Theo chỉ định của bác sĩ. Thuốc thường dùng là các thuốc kháng lao như Isoniazid, Rifampicin, Pyrazinamide, Ethambutol.
• Chế độ ăn uống hợp lý: Bệnh nhân cần ăn đủ chất, đặc biệt là các loại thực phẩm giàu đạm và vitamin. Tránh ăn nhiều thức ăn dạng bột, dầu mỡ không tiêu hóa.

Điều trị ngoại khoa

Trong trường hợp lao ruột có biến chứng nghiêm trọng, phẫu thuật là biện pháp cần thiết. Biến chứng thường gặp nhất bao gồm:

• Tắc ruột: Do u lao hoặc hẹp niêm mạc ruột.
• Thủng ruột: Gây ra viêm phúc mạc cấp tính.
• Xuất huyết tiêu hóa nặng: Cần can thiệp phẫu thuật để kiểm soát chảy máu.

Phẫu thuật chỉ được áp dụng khi các biện pháp nội khoa không mang lại hiệu quả. Hơn 80% trường hợp lao ruột có biến chứng cần phải can thiệp bằng phẫu thuật. Sau phẫu thuật, bệnh nhân vẫn cần tiếp tục điều trị nội khoa để tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn lao.

Các câu hỏi phổ biến liên quan đến Lao ruột

1. Lao ruột có nguy hiểm và có lây không?

Trả lời:

Lao ruột là một bệnh lý nguy hiểm và có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề. Tuy nhiên, khác với lao phổi, lao ruột không lây qua không khí và tiếp xúc bình thường.

Giải thích:

Lao ruột chủ yếu lây qua đường tiêu hóa khi ăn hoặc uống thực phẩm nhiễm khuẩn. Như vậy, việc truyền nhiễm bệnh không diễn ra giống như lao phổi – lây qua đờm dãi chứa vi khuẩn khi ho, hắt hơi.

Các biến chứng của lao ruột bao gồm:
– Tắc ruột: Do tổn thương và viêm của niêm mạc ruột.
– Thủng ruột: Gây ra viêm phúc mạc và có khả năng gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
– Xoắn ruột: Một biến chứng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm.

Hướng dẫn:

Để phòng ngừa lao ruột, người dân cần:
1. Giữ vệ sinh thực phẩm: Rửa tay sạch và ăn chín, uống sôi.
2. Tránh tiếp xúc với sữa tươi chưa qua tiệt trùng.
3. Đi khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt khi có triệu chứng nghi ngờ.
4. Tiêm vaccine BCG: Phòng chống bệnh lao.

2. Những ai có nguy cơ cao mắc bệnh lao ruột?

Trả lời:

Những người có hệ miễn dịch yếu và điều kiện sống không đảm bảo vệ sinh là nguy cơ cao mắc bệnh lao ruột.

Giải thích:

Các nhóm người có nguy cơ cao mắc bệnh bao gồm:
1. Người nhiễm HIV/AIDS: Hệ miễn dịch suy giảm, tạo điều kiện cho vi khuẩn lao phát triển.
2. Bệnh nhân đái tháo đường: Hệ miễn dịch suy yếu, dễ bị nhiễm trùng.
3. Người suy dinh dưỡng, thiếu sức đề kháng.
4. Người đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch, như corticosteroid.
5. Người làm việc trong môi trường ô nhiễm, chẳng hạn như có nhiều bụi silic.
6. Bệnh nhân ung thư: Đặc biệt là trong quá trình xạ trị.

Hướng dẫn:

Để giảm nguy cơ mắc bệnh lao ruột, các nhóm người nói trên cần:
1. Thực hiện chế độ dinh dưỡng hợp lý: Để tăng cường sức đề kháng.
2. Duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống sạch sẽ.
3. Tuân thủ điều trị các bệnh lý nền một cách nghiêm ngặt.
4. Tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm và có nguy cơ lây nhiễm cao.
5. Tiêm vaccine phòng lao đối với những người chưa có miễn dịch.

3. Bao lâu sau khi bị nhiễm lao ruột thì phát hiện được qua các xét nghiệm?

Trả lời:

Thời gian phát hiện lao ruột qua các xét nghiệm có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng, phụ thuộc vào mức độ phát triển của bệnh và phương pháp xét nghiệm.

Giải thích:

Lao ruột là một bệnh lý thường phát triển chậm. Sau khi nhiễm vi khuẩn lao, các triệu chứng có thể không rõ ràng và chỉ xuất hiện khi bệnh đã tiến triển. Các phương pháp xét nghiệm như:
– Xét nghiệm máu: Xem xét các chỉ số bạch cầu, tốc độ lắng máu, và dấu hiệu nhiễm trùng.
– Chụp X-quang bụng: Phát hiện các biến đổi bất thường ở ruột.
– Nội soi: Quan sát trực tiếp niêm mạc ruột để phát hiện các tổn thương đặc trưng.

Khả năng phát hiện bệnh sớm sẽ phụ thuộc vào:
– Mức độ cảnh giác của bệnh nhân và bác sĩ: Đối với những người có nguy cơ cao thì phát hiện sớm sẽ dễ dàng hơn.
– Chất lượng của các dịch vụ xét nghiệm: Các cơ sở y tế hiện đại có khả năng phát hiện bệnh nhanh và chính xác hơn.

Hướng dẫn:

Để phát hiện lao ruột sớm, người bệnh cần:
1. Theo dõi triệu chứng: Đặc biệt là các triệu chứng tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy kéo dài.
2. Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt đối với những người có nguy cơ cao.
3. Yêu cầu làm các xét nghiệm chuyên sâu: Nếu có dấu hiệu nghi ngờ lao ruột.

Kết luận và khuyến nghị

Kết luận

Lao ruột là một bệnh lý nguy hiểm do vi khuẩn lao gây ra, không lây qua đường hô hấp như lao phổi mà chủ yếu qua đường tiêu hóa. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề như tắc ruột, thủng ruột và thậm chí tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Đối tượng có nguy cơ cao nhất là những người có hệ miễn dịch suy yếu, bao gồm người nhiễm HIV, bệnh nhân đái tháo đường, người suy dinh dưỡng, và những người sống trong môi trường không đảm bảo vệ sinh.

Khuyến nghị

Để phòng ngừa lao ruột, điều quan trọng nhất là giữ gìn vệ sinh ăn uống và sinh hoạt, sử dụng thực phẩm đã qua tiệt trùng, tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm và đi khám sức khỏe định kỳ. Đối với những người có nguy cơ cao, tiêm vắc-xin BCG là biện pháp phòng ngừa hiệu quả.