Mở đầu
Liệt dây thần kinh số 7, hay còn được gọi là liệt nửa mặt hoặc liệt Bell, là một tình trạng khiến cho một bên khuôn mặt bị yếu hoặc liệt hoàn toàn. Điều này thường xuất hiện đột ngột và có thể làm cho người mắc cảm thấy bất ngờ và lo lắng. Nguyên nhân của tình trạng này có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm hội chứng bẩm sinh, vi khuẩn, virus, và thậm chí là chấn thương. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các nguyên nhân cụ thể gây ra liệt dây thần kinh số 7 cũng như cách khắc phục và điều trị hiệu quả.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
Thông tin trong bài viết này được tham khảo từ nhiều nguồn uy tín khác nhau như Mayo Clinic, Johns Hopkins Medicine, và National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS). Thêm vào đó, bài viết cũng có sự tham vấn chuyên môn từ Bác sĩ Nguyễn Thường Hanh, chuyên khoa Nội khoa – Nội tổng quát, Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Bắc Ninh.
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Hiểu đúng về liệt dây thần kinh số 7
Liệt dây thần kinh số 7, hay còn gọi là liệt nửa mặt, là tình trạng mà một nửa khuôn mặt bị yếu hoặc liệt hoàn toàn. Đây là dây thần kinh vận động, chi phối nhiều vận động ở mặt, thái dương và tuyến mang tai. Liệt dây thần kinh số 7 có thể ảnh hưởng đến:
- Cơ vận động ở mặt.
- Tuyến lệ.
- Các tuyến vị giác trong lưỡi.
- Cơ nhỏ trong mang tai đóng vai trò làm giảm âm lượng, bảo vệ tai trong.
- Cảm giác ở một phần của tai.
Chính vì thế, tổn thương dây thần kinh số 7 sẽ gây ảnh hưởng nhất định đến vận động vùng đầu mặt cổ, tùy theo mức độ tổn thương.
Liệt nửa mặt bẩm sinh
Một số trẻ sơ sinh có thể bị liệt nửa mặt bẩm sinh và thường không rõ nguyên nhân. Trước đây, sinh con bằng kẹp – một phương pháp trợ sinh qua đường âm đạo đôi khi sẽ gây tổn thương dây thần kinh số 7 hoặc một số rối loạn xảy ra trong thai kỳ cũng dẫn đến liệt mặt bẩm sinh.
Hội chứng Moebius
Hội chứng Moebius là bệnh lý hiếm gặp gây liệt cả hai bên mặt. Ngoài dây thần kinh số 7, dây thần kinh số 6 cũng có thể gặp phải vấn đề. Hội chứng này biểu hiện rất đa dạng và khó chẩn đoán khi mới sinh. Các dây thần kinh sọ chi phối tứ chi cũng có thể bị ảnh hưởng ở người mắc hội chứng này, tuy nhiên vẫn có nhiều trường hợp bệnh nhân khỏe mạnh, không biểu hiện bất thường ở tứ chi.
Liệt nửa mặt có liên quan đến phẫu thuật/thủ thuật y tế
Nguyên nhân liệt dây thần kinh số 7 có thể vô tình gây ra bởi phẫu thuật nhưng cũng có một số ca phẫu thuật yêu cầu cắt bỏ dây thần kinh mặt của bệnh nhân gây liệt nửa mặt. Các phẫu thuật gây liệt nửa mặt gồm:
- Thủ thuật thẩm mỹ, chỉnh hình.
- Thủ thuật nha khoa.
- Phẫu thuật tuyến vú hoặc tuyến mang tai.
- Phẫu thuật cắt bỏ khối u dây thần kinh mặt.
- Giải phẫu nền sọ.
Nếu trường hợp liệt nửa mặt là do thuốc gây tê, tình trạng này sẽ dần được phục hồi sau vài tháng. Nhưng nếu trường hợp phẫu thuật đã cắt bỏ dây thần kinh số 7 thì cần khâu lại hoặc thay thế dây thần kinh mới để khôi phục vận động cơ mặt.
Chấn thương nội sọ
Dây thần kinh mặt đi qua một hành lang xương hẹp ở thái dương để đến mặt, nên bất kỳ tác động vật lý nào đến thái dương gây chấn thương xương thái dương cũng đều có nguy cơ gây liệt nửa mặt. Nếu tình trạng tê liệt mặt xảy ra ngay sau tai nạn, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật giải nén dây thần kinh qua nền sọ để khôi phục vận động cho cơ mặt.
Chấn thương ngoại sọ
Bên cạnh chấn thương nội sọ, chấn thương ngoại sọ do dao cắt, đạn bắn, thủ thuật nha khoa, khối u dây thần kinh chèn ép,… cũng có thể gây liệt dây thần kinh số 7. Đôi khi liệt dây thần kinh số 7 do chấn thương ngoại sọ sẽ tự khỏi mà không cần điều trị, nhưng nếu chấn thương nặng, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật sửa chữa dây thần kinh trong vòng 72 giờ đầu tiên sau chấn thương.
Liệt nửa mặt do khối u
Các khối u như u dây thần kinh âm thanh, ung thư biểu mô xâm lấn,… là những nguyên nhân có thể gây liệt nửa mặt. Triệu chứng mất vận động cơ mặt thường chuyển dần từ liệt cấp tính không cải thiện trong vài tháng đến liệt tiến triển chậm thường kèm theo co giật mặt.
Phẫu thuật loại bỏ khối u có thể dẫn tới liệt nửa mặt, do đó, việc chẩn đoán sớm khối u là rất cần thiết. Dựa trên kết quả chẩn đoán, bác sĩ có thể quyết định điều trị bằng xạ trị, phẫu thuật hoặc cả hai.
Nguyên nhân gây liệt dây thần kinh số 7: Virus
Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây liệt Bell là nhiễm virus. Các chủng virus liên quan đến bệnh lý này bao gồm:
- Herpes simplex: Virus gây ra mụn rộp môi và mụn rộp sinh dục.
- Herpes Zoster: Virus gây ra bệnh thủy đậu và bệnh zona.
- Tăng bạch cầu đơn nhân.
- Nhiễm trùng cytomegalovirus.
- Adenovirus – gây ra các bệnh về hô hấp.
- Virus gây bệnh rubella, sởi, quai bị.
- Virus cúm B.
- Virus bệnh tay chân miệng (coxsackievirus).
Bệnh Lyme
Bệnh Lyme là một nguyên nhân truyền nhiễm khác gây liệt dây thần kinh số 7, do một loài ve thường thấy trên lông của loài hươu gây ra. Khoảng 11% bệnh nhân bị bệnh Lyme bị liệt nửa mặt, 30% bệnh nhân có thể bị liệt cả hai bên mặt.
Kết luận và khuyến nghị
<liệt dây thần kinh số 7> là một tình trạng nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc hiểu rõ về các nguyên nhân gây liệt và cách điều trị là quan trọng để có thể phòng ngừa và xử lý kịp thời.
Kết luận: Liệt dây thần kinh số 7 có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau bao gồm bẩm sinh, chấn thương, virus, và thậm chí do phẫu thuật. Mỗi nguyên nhân sẽ có biện pháp điều trị và khắc phục cụ thể.
Khuyến nghị: Khi có dấu hiệu liệt nửa mặt cần đến ngay bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng phương pháp có thể giúp phục hồi vận động cơ mặt và cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến liệt dây thần kinh số 7
1. Liệt dây thần kinh số 7 có thể phòng ngừa được không?
Trả lời:
Việc phòng ngừa liệt dây thần kinh số 7 có thể khó khăn nhưng không phải là không thể. Đối với các nguyên nhân không liên quan đến di truyền hoặc bẩm sinh, các biện pháp phòng ngừa bao gồm chăm sóc sức khỏe tổng quát, tiêm phòng virus, và tránh chấn thương.
Giải thích:
Liệt dây thần kinh số 7 có nhiều nguyên nhân, từ di truyền, bẩm sinh đến các yếu tố nhiễm trùng hoặc chấn thương. Một số nguyên nhân không thể kiểm soát, nhưng một số khác thì hoàn toàn có thể phòng ngừa. Việc giữ gìn sức khỏe, tiêm phòng đầy đủ, và cẩn thận trong các hoạt động để tránh chấn thương đầu mặt cổ là các biện pháp hữu ích.
Hướng dẫn:
- Tiêm phòng các loại virus như sởi, quai bị, cúm, và thủy đậu.
- Tránh những hoạt động có nguy cơ chấn thương đầu, mặt.
- Khi tham gia vào các hoạt động thể chất, hãy luôn đảm bảo đội mũ bảo hiểm và các thiết bị bảo vệ.
- Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống hợp lý để tăng cường sức đề kháng.
2. Làm sao để biết mình bị liệt dây thần kinh số 7?
Trả lời:
Một trong những dấu hiệu nhận biết rõ ràng nhất của liệt dây thần kinh số 7 là một bên mặt trở nên yếu hoặc không còn cảm giác. Bạn cũng có thể gặp khó khăn trong việc nhắm mắt, cười, hoặc cử động miệng.
Giải thích:
Liệt dây thần kinh số 7 ảnh hưởng đến một bên mặt, bao gồm các cơ quanh mắt, mũi, và miệng. Khi bị liệt, các cơ này không thể hoạt động bình thường, dẫn đến mặt bị xệ hoặc cứng đơ. Các triệu chứng khác có thể bao gồm giảm cảm giác trên mặt, đau đầu, và khó nói.
Hướng dẫn:
- Quan sát kỹ các dấu hiệu bất thường trên khuôn mặt, như khó nhắm mắt, xệ miệng.
- Cảm nhận sự thay đổi trong cảm giác trên mặt, như tê liệt hoặc đau.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ ngay khi phát hiện những triệu chứng trên để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
3. Những ai có nguy cơ cao bị liệt dây thần kinh số 7?
Trả lời:
Những người có nguy cơ cao bị liệt dây thần kinh số 7 bao gồm những người mắc các bệnh tự miễn, người bị nhiễm virus, và những ai bị chấn thương ở vùng đầu mặt cổ.
Giải thích:
Các yếu tố nguy cơ cao bao gồm nhiễm virus Herpes simplex, Herpes Zoster, từng bị bệnh Lyme, gặp chấn thương ở đầu mặt cổ, hoặc có tiền sử gia đình bị liệt dây thần kinh số 7. Những người mắc bệnh tự miễn như bệnh đa xơ cứng cũng có nguy cơ cao.
Hướng dẫn:
- Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao, hãy thường xuyên kiểm tra sức khỏe và tiêm phòng đủ liều.
- Tránh các hoạt động có nguy cơ chấn thương, đặc biệt ở vùng đầu mặt cổ.
- Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để tăng cường hệ miễn dịch.
Tài liệu tham khảo
- Facial Paralysis Causes. https://utswmed.org/conditions-treatments/facial-paralysis/facial-paralysis-causes/. Ngày truy cập: 8/8/2022.
- Bell’s palsy – Symptoms and causes – Mayo Clinic. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bells-palsy/symptoms-causes/syc-20370028#. Ngày truy cập: 8/8/2022.
- Bell’s Palsy | Johns Hopkins Medicine. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/bells-palsy. Ngày truy cập: 8/8/2022.
- Bell’s Palsy Fact Sheet | National Institute of Neurological Disorders and Stroke. https://www.ninds.nih.gov/bells-palsy-fact-sheet. Ngày truy cập: 8/8/2022.
- Bell’s Palsy: Symptoms, Diagnosis & Treatment. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/5457-bells-palsy. Ngày truy cập: 8/8/2022.