Mở đầu
Ở độ tuổi dậy thì, trẻ em trải qua những biến đổi sâu sắc không chỉ về thể chất mà còn về cảm xúc và tâm lý. Một trong những thách thức lớn nhất mà cả trẻ và cha mẹ phải đối mặt chính là sự xuất hiện của ham muốn tình dục. Đây là một phần tự nhiên của quá trình phát triển, nhưng nếu không được hướng dẫn và kiềm chế đúng cách, nó có thể dẫn đến nhiều hệ lụy tiêu cực. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá những cách hiệu quả để giúp trẻ kiềm chế ham muốn tình dục ở tuổi dậy thì.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
Bài viết này tham khảo ý kiến từ Bác sĩ Nguyễn Thị Thu Sương, một chuyên gia Tâm thần tại Bệnh viện Nguyễn Tri Phương TP HCM.
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Những thay đổi cảm xúc, tình dục tuổi dậy thì
Ở giai đoạn dậy thì, một loạt các thay đổi xảy ra trong cơ thể trẻ mà chủ yếu được điều khiển bởi sự thay đổi nồng độ nội tiết tố. Những biến đổi này không chỉ dừng lại ở các đặc điểm ngoại hình như sự phát triển của ngực ở nữ và khả năng mọc lông mặt ở nam, mà còn bao gồm cả sự biến đổi tâm lý và cảm xúc, bao gồm cả ham muốn tình dục.
Sự phát triển về thể chất
Trong chăm sóc sức khỏe, sự biến đổi về thể chất được xem là rõ ràng và dễ quan sát nhất:
- Phát triển cơ quan sinh dục: Cả nam và nữ đều trải qua quá trình phát triển các cơ quan sinh dục. Cậu bé có sự phát triển của dương vật và tinh hoàn, trong khi bé gái có sự phát triển của ngực và hệ thống sinh sản.
- Thay đổi nồng độ hormone: Sự gia tăng của các hormone như testosterone ở nam và estrogen ở nữ đóng vai trò lớn trong việc phát triển các đặc điểm giới tính thứ cấp và ham muốn tình dục.
Sự thay đổi về cảm xúc và tâm lý
Không chỉ có thể chất, sự thay đổi về tinh thần cũng là một yếu tố không thể bỏ qua:
- Xuất hiện ham muốn tình dục: Trẻ bắt đầu cảm thấy thu hút với người khác giới, như một phần tự nhiên của quá trình trưởng thành.
- Sự tò mò về tình dục: Đây là giai đoạn mà trẻ bắt đầu tìm hiểu về tình dục qua các phương tiện thông tin, sách truyện, thậm chí là qua các nguồn không chính thống như văn hóa phẩm đồi trụy.
Ví dụ, một cậu bé có thể bắt đầu tìm hiểu về vấn đề giới tính thông qua các trang web hoặc trò chuyện với bạn bè. Nếu không được định hướng đúng đắn, trẻ có thể dễ dàng đi sai hướng.
Tuổi dậy thì con trai, con gái có ham muốn không?
Nhiều phụ huynh vẫn còn dè dặt khi nói về chủ đề này vì nghĩ rằng con mình còn quá nhỏ để hiểu về tình dục. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, cả nam và nữ đều xuất hiện ham muốn tình dục ở độ tuổi dậy thì.
1. Đối với bé trai
Các bé trai thường thể hiện sự tò mò mạnh mẽ về tình dục hơn:
- Tìm hiểu về tình dục: Các bé trai có xu hướng tìm hiểu về tình dục thông qua sách truyện và phim người lớn.
- Thủ dâm: Bé trai cũng có thể bắt đầu trải nghiệm thủ dâm như một cách giải tỏa ham muốn, mặc dù không phải trong mối quan hệ tình dục thực sự.
Ví dụ, một số bé trai có thể bắt chước những hành vi tình dục mà chúng thấy trên phim. Đây là lý do tại sao cha mẹ cần quan tâm và hướng dẫn để tránh những hành động không mong muốn.
2. Đối với bé gái
Trong khi bé gái bước vào tuổi dậy thì sớm hơn, thì sự thể hiện ham muốn tình dục lại kín đáo hơn:
- Ham muốn tâm lý: Bé gái thường có ham muốn nhưng biểu hiện ít hơn, chủ yếu là những suy nghĩ và cảm xúc trong lòng.
- Tăng ham muốn theo chu kỳ kinh nguyệt: Ham muốn ở bé gái thường cao nhất khi sắp rụng trứng do nồng độ testosterone đạt đỉnh.
Ví dụ, một bé gái có thể cảm thấy ham muốn tình dục nhưng sẽ không thể hiện ra ngoài vì yếu tố tâm lý và quan niệm xã hội.
“Mất” kiểm soát ham muốn tuổi dậy thì có thể dẫn đến những hệ lụy gì?
Nếu không được kiểm soát và giáo dục đúng cách, ham muốn tình dục ở tuổi dậy thì có thể đưa trẻ đến những lựa chọn sai lầm:
- Thủ dâm quá mức: Nếu trẻ thủ dâm quá nhiều, điều này có thể ảnh hưởng tới cả sức khỏe thể chất và tinh thần.
- Tiếp xúc với văn hóa phẩm đồi trụy: Trẻ có thể dễ dàng tiếp cận và bị ảnh hưởng bởi những trang web “đen” hay nội dung không dành cho trẻ em.
- Quan hệ tình dục sớm: Một số trẻ có thể quyết định quan hệ tình dục sớm, dẫn đến các nguy cơ như mang thai ngoài ý muốn và mắc bệnh lây qua đường tình dục.
Ví dụ, trong một khảo sát của Chương trình Sức khỏe Vị thành niên tại Việt Nam năm 2019, tỷ lệ học sinh quan hệ tình dục trước 14 tuổi là 3,51%, cao hơn gấp đôi so với năm 2013 (1,48%).
Cách kiềm chế ham muốn ở tuổi dậy thì
Việc kiềm chế ham muốn tình dục ở tuổi dậy thì không chỉ là trách nhiệm của trẻ mà còn của cả phụ huynh trong việc hướng dẫn và giáo dục:
1. **Giáo dục giới tính**
Cha mẹ nên cung cấp cho con đủ thông tin về giới tính một cách khoa học và tế nhị:
- Đầy đủ và khoa học: Cung cấp kiến thức cần thiết về tình dục an toàn và các biện pháp tránh thai.
- Tinh tế và nhạy cảm: Đưa ra thông tin một cách nhẹ nhàng, tránh gây áp lực hay hoảng sợ cho trẻ.
Ví dụ, một cuộc thảo luận mở cùng con về sự thay đổi cơ thể và cảm xúc có thể giúp trẻ hiểu rõ hơn về cơ thể mình và hướng dẫn cách đối phó với sự tò mò về tình dục.
2. **Giao tiếp cởi mở**
Trẻ cần được khuyến khích bộc lộ cảm xúc và suy nghĩ:
- Động viên chia sẻ: Khuyến khích trẻ nói về những gì chúng đang cảm thấy mà không sợ bị chỉ trích.
- Thảo luận về hậu quả: Thẳng thắn trò chuyện về những hậu quả của quan hệ tình dục sớm hay lạm dụng tình dục.
Ví dụ, cha mẹ nên sẵn sàng lắng nghe và trả lời các câu hỏi nhạy cảm của trẻ, từ đó xây dựng lòng tin và giúp trẻ cảm thấy an toàn khi thảo luận mọi vấn đề cá nhân.
3. **Làm bạn với con**
Cha mẹ nên thể hiện sự quan tâm và cởi mở với con trong mọi khía cạnh:
- Quan tâm đến các khía cạnh khác: Thể hiện sự quan tâm không chỉ trong việc kiểm soát ham muốn mà còn trong nhiều lĩnh vực khác của cuộc sống.
- Tạo môi trường thoải mái: Giúp trẻ cảm thấy thoải mái, không bị gò bó trong các cuộc thảo luận.
Ví dụ, cố gắng dành thời gian để tham gia vào các hoạt động mà con thích, từ đó tạo cơ hội cho những cuộc trò chuyện tự nhiên và việc bày tỏ suy nghĩ của trẻ.
4. **Hướng sự chú ý của trẻ**
Khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động khác để chuyển sự tập trung ra khỏi ham muốn tình dục:
- Hoạt động ngoại khóa: Đưa trẻ tham gia các hoạt động như thể thao, văn hóa, xã hội.
- Các sở thích cá nhân: Khám phá và phát triển các sở thích cá nhân của trẻ như âm nhạc, nghệ thuật, viết lách…
Ví dụ, đăng ký cho con tham gia một câu lạc bộ thể thao hoặc học một nhạc cụ mới sẽ giúp trẻ chuyển hướng sự chú ý và giảm bớt các suy nghĩ về tình dục.
5. **Hạn chế sự kỳ thị và cảm giác xấu hổ**
Tự tay làm sẽ cung cấp cho trẻ một cách để giảm căng thẳng mà không cảm thấy xấu hổ hay kỳ thị:
- Không quát mắng: Tránh quát mắng khi phát hiện trẻ có các hành vi tình dục.
- Hỗ trợ và hướng dẫn: Thay vì la mắng, hãy giúp trẻ hiểu về hành vi của mình và hướng dẫn cách kiểm soát.
Ví dụ, khi phát hiện con có hành vi xem phim ảnh người lớn, thay vì quát mắng, cha mẹ nên cung cấp thông tin về tầm quan trọng của việc tiếp cận thông tin tình dục một cách lành mạnh.
6. **Đưa trẻ đi khám**
Nếu tất cả các biện pháp trên không hiệu quả, hãy đưa trẻ đi gặp bác sĩ để kiểm tra và tư vấn:
- Kiểm tra sức khỏe: Kiểm tra tình trạng sức khỏe thể chất và tâm lý của trẻ để xác định có bất thường không.
- Hướng dẫn giảm căng thẳng: Bác sĩ có thể đề xuất các cách giảm căng thẳng lành mạnh như thể thao, thiền, yoga.
Ví dụ, nếu trẻ có hành vi thủ dâm quá mức, một chuyến thăm bác sĩ tâm lý có thể giúp xác định nguyên nhân và đưa ra giải pháp phù hợp.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến kiềm chế ham muốn tuổi dậy thì
1. Tại sao trẻ ở tuổi dậy thì có ham muốn tình dục?
Trả lời:
Ham muốn tình dục ở tuổi dậy thì là một phần tự nhiên của quá trình phát triển khi cơ thể và nồng độ hormone thay đổi.
Giải thích:
- Sự thay đổi nồng độ hormone: Ở tuổi dậy thì, cơ thể của trẻ bắt đầu sản xuất nhiều hormone hơn, như testosterone ở nam và estrogen ở nữ, dẫn đến sự phát triển của cơ quan sinh dục và sự xuất hiện của ham muốn tình dục.
- Phát triển não bộ: Những thay đổi trong não bộ cũng ảnh hưởng đến cách trẻ cảm nhận và phản ứng với kích thích tình dục.
Hướng dẫn:
- Giáo dục giới tính: Cung cấp cho trẻ thông tin chính xác và khoa học về những thay đổi trong cơ thể và tâm lý.
- Khuyến khích thảo luận: Đảm bảo rằng trẻ có nơi để nói chuyện về những cảm xúc mới mà không bị phán xét.
2. Làm thế nào để tôi có thể nói chuyện về tình dục với con cái mình mà không khiến chúng xấu hổ?
Trả lời:
Giao tiếp cởi mở và nhạy cảm là chìa khóa để nói chuyện về chủ đề nhạy cảm này với con cái.
Giải thích:
- Chuẩn bị trước: Sắp xếp suy nghĩ và chuẩn bị trước những thông tin cần thiết để có cuộc thảo luận suôn sẻ.
- Chọn thời điểm phù hợp: Chọn lúc con cảm thấy thoải mái để mở cuộc thảo luận, ví dụ như lúc đi bộ hay trong bữa ăn gia đình.
- Dùng ngôn ngữ phù hợp: Sử dụng từ ngữ dễ hiểu, tránh những thuật ngữ y học chuyên sâu để trẻ không sợ hãi hay xấu hổ.
Hướng dẫn:
- Hỏi và lắng nghe: Khuyến khích con đặt câu hỏi và lắng nghe cẩn thận, giúp trẻ cảm thấy được tôn trọng.
- Chia sẻ kinh nghiệm cá nhân: Đôi khi, việc chia sẻ về kinh nghiệm và cảm xúc của riêng bạn có thể giúp trẻ dễ mở lòng hơn.
3. Tôi nên làm gì nếu phát hiện con mình truy cập vào các trang web đồi trụy?
Trả lời:
Đối thoại cởi mở và hướng dẫn bình tĩnh là điều cần làm nếu phát hiện con bạn truy cập vào các trang web này.
Giải thích:
- Hiểu nguyên nhân: Trẻ có thể tò mò hoặc đã nghe từ bạn bè về các trang web này. Điều quan trọng là tìm hiểu lý do vì sao trẻ truy cập.
- Không quát mắng: La mắng chỉ làm tình hình tệ hơn và khiến trẻ cảm thấy cô đơn và xấu hổ.
Hướng dẫn:
- Kiểm soát truy cập internet: Cài đặt phần mềm kiểm soát truy cập hoặc sử dụng các ứng dụng giám sát để ngăn chặn truy cập vào các trang web không phù hợp.
- Giáo dục về tác hại của việc xem văn hóa phẩm đồi trụy: Giúp trẻ hiểu rằng các văn hóa phẩm này không phản ánh đúng thực tế về tình dục và có thể gây hậu quả xấu về mặt tâm lý và xã hội.
Kết luận và khuyến nghị
Kết luận
Trong quá trình dậy thì, trẻ em trải qua nhiều thay đổi lớn về cả thể chất và tâm lý, bao gồm cả sự xuất hiện của ham muốn tình dục. Đây là một phần hoàn toàn tự nhiên của quá trình trưởng thành. Tuy nhiên, nếu không được hướng dẫn và kiểm soát đúng cách, điều này có thể dẫn đến nhiều hệ lụy như thủ dâm quá mức, truy cập vào các trang web đồi trụy, hoặc quan hệ tình dục sớm.
Việc giáo dục giới tính từ sớm, giao tiếp cởi mở và tạo môi trường thoải mái cho trẻ chia sẻ cảm xúc là rất quan trọng. Cha mẹ cần đồng hành cùng con trong quá trình này và cung cấp cho con những kỹ năng cần thiết để kiềm chế và kiểm soát ham muốn tình dục.
Khuyến nghị
Để giúp trẻ vượt qua giai đoạn dậy thì một cách an toàn và lành mạnh, cha mẹ nên thực hiện:
- Giáo dục giới tính sớm và đầy đủ: Cung cấp thông tin chính xác và khoa học về giới tính và tình dục.
- Giao tiếp cởi mở và thẳng thắn: Khuyến khích trẻ nói về cảm xúc và suy nghĩ của mình.
- Tạo điều kiện cho trẻ tham gia các hoạt động lành mạnh: Giúp trẻ chuyển hướng chú ý khỏi ham muốn tình dục.
- Hạn chế sự kỳ thị và cảm giác xấu hổ: Hỗ trợ trẻ mà không quát mắng hay làm trẻ sợ hãi.
- Đưa trẻ đi khám khi cần thiết: Đối với các trường hợp khó kiểm soát, hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ để tư vấn và điều trị kịp thời.
Tài liệu tham khảo
- Helping Teens Resist Sexual Pressure – HealthyChildren.org: https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/teen/dating-sex/Pages/Helping-Teens-Resist-Sexual-Pressure.aspx Ngày truy cập: 15/05/2024
- Puberty and Adolescent Sexuality – PMC: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3761219/ Ngày truy cập: 15/05/2024
- Childhood sexual development & sexual behaviour: 7-9 years | Raising Children Network: https://raisingchildren.net.au/school-age/development/sexual-development/sexual-behaviour-7-9-years Ngày truy cập: 15/05/2024
- Sexual Attraction and Orientation (for Teens) | Nemours KidsHealth: https://kidshealth.org/en/teens/sexual-orientation.html Ngày truy cập: 15/05/2024
- Is It Normal to Think About Sex a Lot? (for Teens) | Nemours KidsHealth: https://kidshealth.org/en/teens/thinking.html Ngày truy cập: 15/05/2024
- Could I Get Pregnant if I’ve Never Had My Period? (for Teens) | Nemours KidsHealth: https://kidshealth.org/en/teens/pre-period.html Ngày truy cập: 15/05/2024
- Becoming a sexual being: The ‘elephant in the room’ of adolescent brain development – ScienceDirect: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1878929316300779 Ngày truy cập: 15/05/2024