Mở đầu
Viêm tụy cấp là một tình trạng y tế nghiêm trọng có thể phát triển nhanh chóng và gây ra các biến chứng nguy hiểm nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bệnh này thường liên quan đến lạm dụng rượu bia hoặc sỏi mật, nhưng cũng có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như chấn thương, nhiễm trùng hay rối loạn chuyển hóa. Bài viết này sẽ giúp quý đọc giả hiểu rõ hơn về các loại viêm tụy cấp, những triệu chứng thường gặp, phương pháp chẩn đoán và điều trị, cũng như các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe tuyến tụy của bạn.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
Bài viết này được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Võ Thị Thùy Trang từ Khoa Khám Bệnh & Nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Sự tư vấn của bác sĩ Võ Thị Thùy Trang, với nhiều năm kinh nghiệm trong chuyên ngành nội tiêu hóa, giúp bảo đảm tính chính xác và khoa học của thông tin được truyền đạt.
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Viêm tụy cấp là gì?
Viêm tụy cấp là tình trạng viêm nhiễm ở tuyến tụy, thường diễn ra một cách đột ngột và có thể dẫn đến tổn thương nghiêm trọng do sự tiêu hủy của các enzyme tụy. Bệnh có thể từ mức độ nhẹ đến nặng, thậm chí gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Những đối tượng thường mắc phải bệnh viêm tụy cấp bao gồm:
- Người nghiện rượu bia và thuốc lá.
- Những trường hợp tắc nghẽn như sỏi ống mật chủ, u tụy hay giun chui ống mật.
- Sau phẫu thuật hoặc nội soi mật tụy ngược dòng.
- Các chấn thương vùng tụy.
- Rối loạn chuyển hóa như tăng triglycerid máu hoặc tăng canxi máu.
- Người có tiền sử gia đình mắc bệnh viêm tụy.
- Các nguyên nhân khác như nhiễm trùng, ký sinh trùng, virus và thuốc.
Nếu không được chẩn đoán và xử lý kịp thời, viêm tụy cấp có thể dẫn đến hoại tử tuyến tụy và các tạng xung quanh, gây nguy hiểm đến tính mạng.
Những loại viêm tụy cấp bạn có thể gặp phải
Hiện nay, các loại viêm tụy cấp gồm viêm tụy cấp thể phù và viêm tụy cấp hoại tử là hai tình trạng thường gặp nhất.
Viêm tụy cấp thể phù
Viêm tụy cấp thể phù là trạng thái đầu tiên của khu vực tụy bị phù nề. Tụy có màu xám hoặc nhợt nhạt và phù lan ra các cấu trúc xung quanh như lá phúc mạc và khoang sau phúc mạc.
Viêm tụy cấp hoại tử
Viêm tụy cấp hoại tử là tình trạng nghiêm trọng hơn, trong đó tụy bị hoại tử với những khu vực có màu xám hoặc đen, xen kẽ các ổ chảy máu màu đỏ sẫm. Dịch trong bụng thường có lẫn máu và có thể lan ra khắp ổ bụng.
Triệu chứng viêm tụy cấp
Các triệu chứng của viêm tụy cấp đa dạng và phụ thuộc vào mức độ tổn thương tuyến tụy:
Triệu chứng cơ năng
- Đau bụng đột ngột, dữ dội và kéo dài, thường xuất hiện sau bữa ăn no hoặc uống rượu, tập trung ở vùng thượng vị và lan ra sau lưng.
- Buồn nôn và nôn, không giảm đau sau khi nôn.
- Đại tiện phân lỏng đôi khi xuất hiện.
Triệu chứng thực thể
- Chướng bụng và bí trung đại tiện, nhất là trong các thể viêm tụy cấp hoại tử.
- Phản ứng hoặc co cứng thành bụng do viêm phúc mạc.
- Vàng da trong các trường hợp có bệnh lý đường mật kèm theo.
- Đau vùng sườn thắt lưng, có thể cảm nhận một khối mềm ở vùng thượng vị.
Triệu chứng toàn thân
- Trạng thái nhiễm độc, mạch nhanh, huyết áp tụt và sốt cao.
- Rối loạn chức năng hô hấp, tuần hoàn và tiết niệu.
Cận lâm sàng
- Amylase máu tăng 12 giờ sau khi bị đau, giảm sau 3-4 ngày.
- Amylase niệu tăng chậm, đỉnh vào ngày thứ 4-5.
- Lipase máu tăng song song với Amylase nhưng đặc hiệu hơn.
- Đường máu có thể tăng do phóng thích Glucagon.
- Calci máu giảm trong viêm tụy cấp nặng.
- LDH tăng trong viêm tụy cấp hoại tử.
- Siêu âm và chụp CT để đánh giá mức độ tổn thương.
Phương pháp điều trị viêm tụy cấp
Nguyên tắc chính: Điều trị nội khoa tích cực và theo dõi sát để kịp thời can thiệp phẫu thuật nếu cần thiết.
Điều trị bảo tồn
- Giảm tiết tuỵ qua đặt ống sonde dạ dày hoặc dùng thuốc ức chế tiết dịch.
- Giảm đau và chống nhiễm trùng.
- Hồi sức chống sốc và duy trì các chức năng sinh tồn.
- Nhịn ăn và nuôi dưỡng bằng đường tĩnh mạch.
Điều trị theo nguyên nhân
- Viêm tụy cấp do sỏi: ERCP để lấy sỏi hoặc phẫu thuật nếu cần.
- Viêm tụy cấp do giun: Giải quyết bằng thuốc tẩy giun như Fugacar hoặc Zentel.
Can thiệp phẫu thuật
Phẫu thuật được chỉ định trong các trường hợp viêm tụy cấp nặng hoặc có biến chứng:
- Tình trạng nhiễm độc tăng, đau không giảm sau điều trị nội khoa.
- Hoại tử xuất huyết hoặc áp xe tụy.
- Các quyết định cụ thể sẽ do phẫu thuật viên thực hiện dựa trên tổn thương của bệnh nhân.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến viêm tụy cấp
1. Viêm tụy cấp có nguy hiểm không?
Trả lời:
Viêm tụy cấp có thể rất nguy hiểm và có khả năng dẫn đến tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Giải thích:
Viêm tụy cấp là tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng của tuyến tụy, có thể gây ra các biến chứng nặng nề như hoại tử tụy, nhiễm trùng, áp xe tụy và suy đa tạng. Những biến chứng này không chỉ ảnh hưởng đến riêng tuyến tụy mà còn lan sang các cơ quan khác, gây ra những nguy hiểm tiềm tàng đến tính mạng.
- Hoại tử tụy: Sự tiêu hủy của mô tuyến tụy dưới tác động của các enzyme tiêu hóa được sản xuất ngay trong lòng tụy.
- Nhiễm trùng: Môi trường tụ dịch dễ dàng bị nhiễm vi khuẩn, dẫn đến áp xe và trạng thái nhiễm trùng toàn thân.
- Suy đa tạng: Các biểu hiện như sốc, rối loạn chức năng hô hấp, tuần hoàn và tiết niệu.
Hướng dẫn:
Để giảm nguy cơ tử vong, hãy chú ý đến các triệu chứng của viêm tụy cấp như đau bụng dữ dội, buồn nôn và nôn. Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng này, cần phải đi khám bác sĩ ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Đồng thời, hãy duy trì lối sống lành mạnh để phòng ngừa bệnh.
2. Viêm tụy cấp do rượu có thể bị tái phát không?
Trả lời:
Có, viêm tụy cấp do rượu có thể bị tái phát nếu không hạn chế hoặc ngừng uống rượu.
Giải thích:
Viêm tụy cấp do rượu là do sử dụng rượu lâu dài dẫn đến tổn thương tuyến tụy. Khi rượu đi vào cơ thể, nó kích thích tuyến tụy sản xuất các enzyme tiêu hóa, khiến tuyến tụy tự tiêu hủy và gây viêm. Nếu tiếp tục tiêu thụ rượu sau khi lần đầu bị viêm tụy cấp, nguy cơ tái phát rất cao.
- Tổn thương lặp lại: Mỗi lần viêm là một lần tuyến tụy bị tổn thương, bất kể có triệu chứng rõ ràng hay không.
- Hạn chế khả năng hồi phục: Việc tái phát nhiều lần làm giảm khả năng tự hồi phục của tuyến tụy, dẫn đến tổn thương mãn tính và suy giảm chức năng.
Hướng dẫn:
Người bệnh sau đợt viêm tụy cấp do rượu cần tuân thủ các chỉ dẫn y tế, hạn chế hoặc tốt nhất là ngừng hoàn toàn việc uống rượu. Ngoài ra, duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và đảm bảo tập luyện thể thao đều đặn sẽ giúp giảm nguy cơ tái phát.
3. Làm thế nào để phòng ngừa viêm tụy cấp?
Trả lời:
Phòng ngừa viêm tụy cấp chủ yếu dựa vào kiểm soát các yếu tố nguy cơ như hạn chế rượu, thuốc lá, duy trì cân nặng khỏe mạnh và tránh sỏi mật.
Giải thích:
Viêm tụy cấp thường do lạm dụng rượu, thuốc lá và sỏi mật:
- Rượu và thuốc lá: Rượu bia kích thích tuyến tụy tổn thương, trong khi thuốc lá làm tăng nguy cơ viêm tụy.
- Sỏi mật: Sỏi mật gây tắc nghẽn đường dẫn mật, dễ dẫn đến viêm tụy.
- Chế độ ăn và cân nặng: Chế độ ăn nhiều chất béo và ít rau củ quả là một yếu tố rủi ro.
Hướng dẫn:
Để phòng ngừa viêm tụy cấp, bạn nên:
- Hạn chế hoặc ngừng uống rượu bia.
- Ngừng hút thuốc lá.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh với nhiều trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên hạt.
- Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày.
- Theo dõi và điều trị các bệnh lý liên quan đến đường mật và kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sỏi mật sớm.
Kết luận và khuyến nghị
Kết luận
Bài viết đã cung cấp thông tin về các loại viêm tụy cấp, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và điều trị, cũng như cách phòng ngừa bệnh. Viêm tụy cấp là một tình trạng nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Điều quan trọng là nhận biết các triệu chứng sớm và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe tuyến tụy của mình.
Khuyến nghị
Để bảo vệ sức khỏe tuyến tụy và ngăn ngừa viêm tụy cấp, hãy tuân thủ các khuyến cáo sau:
- Hạn chế hoặc ngừng hoàn toàn uống rượu bia.
- Ngừng hút thuốc lá.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và cân nặng khỏe mạnh.
- Tập thể dục đều đặn.
- Theo dõi sức khỏe định kỳ và điều trị sớm các bệnh lý liên quan đến đường mật.
Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ viêm tụy cấp, hãy liên hệ với bác sĩ ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Chúc các bạn luôn giữ gìn sức khỏe tốt và tận hưởng cuộc sống lành mạnh. Cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết này!