Hàn the là gì? Các dấu hiệu ngộ độc và tác động nguy hiểm bạn cần biết

Mở đầu

Chắc hẳn bạn đã nghe đến cái tên hàn the và biết rằng đây là một chất cấm sử dụng trong thực phẩm tại Việt Nam. Tuy nhiên, hàn the có những đặc điểm gì, tại sao lại gây nguy hiểm đến sức khỏe con người và cách nhận biết, xử lý khi bị ngộ độc ra sao? Đây là các câu hỏi mà có lẽ nhiều người vẫn còn mơ hồ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn về hàn the, bao gồm những điều cơ bản về thành phần hóa học, các triệu chứng và tác động nguy hiểm của ngộ độc hàn the, cùng với những biện pháp sơ cứu và phòng ngừa. Hãy cùng tìm hiểu để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình khỏi những nguy cơ tiềm ẩn từ hàn the.

Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:

Các thông tin về hàn the và vấn đề ngộ độc trong bài viết này được lấy từ nhiều nguồn uy tín, bao gồm nhưng không giới hạn ở các nghiên cứu: “Clinical Management of Boric Acid Ingestion”, “Toxicity of Boric Acid, Borax and Other Boron Containing Compounds: A Review”, và những báo cáo từ các tổ chức y tế như CDC và NIOSH. Đặc biệt, bài viết cũng tham khảo tài liệu từ Hello Bacsi dưới sự tham vấn của Bác sĩ Trần Thị Thanh Tuyền – chuyên khoa Nội tổng quát tại Bệnh viện Nhân dân Gia Định TP HCM.

Thành phần và ứng dụng của hàn the

Thành phần hóa học của hàn the

Hàn the, hay còn gọi là borax, là hợp chất của nguyên tố Bo (Boron), Natri (Sodium), và Oxy (Oxygen). Cụ thể hơn, nó là một loại muối của axit boric (H3BO3), có hình dạng bột màu trắng, không mùi và không vị. Trong hóa học, hàn the thường được biết đến với các tên thương mại như sodium tetraborate hay natri tetraborat.

Ứng dụng của hàn the trong đời sống

Mặc dù bị cấm trong thực phẩm, hàn the lại có nhiều ứng dụng trong các lĩnh vực khác nhau:

• Trong sinh hoạt: Hàn the thường dùng trong các sản phẩm giặt tẩy, diệt khuẩn, khử mùi, và tiệt trùng như chất diệt kiến, gián, bảo quản gỗ, và làm mềm nước cứng.
• Trong công nghiệp: Hàn the được dùng để sản xuất thủy tinh, men sứ, bột giặt, chất tẩy rửa và thuốc diệt côn trùng.
• Trong y học: Hàn the được sử dụng với liều lượng nhỏ để bôi ngoài da, nhỏ mắt, súc miệng, và điều trị các vấn đề như viêm răng nướu, viêm da.
• Trong mỹ phẩm: Nó dùng làm chất nhũ hóa, chất đệm hoặc chất bảo quản cho các sản phẩm dưỡng ẩm, dầu gội, và tẩy tế bào chết.
• Trong đồ chơi trẻ em: Hàn the kết hợp với keo và nước để tạo ra “slime”, món đồ chơi phổ biến.
• Trong thực phẩm: Dù bị cấm, một số người vẫn sử dụng để kéo dài thời gian bảo quản thực phẩm và tạo độ dai, dẻo cho các sản phẩm như giò chả, bún, phở.

Tại sao hàn the lại nguy hiểm?

Hàn the có khả năng gây ngộ độc khi tiêu thụ quá mức. Các triệu chứng ngộ độc có thể rất nặng, từ buồn nôn, nôn mửa, đến những vấn đề nghiêm trọng như suy thận và thậm chí tử vong.

Các ứng dụng của hàn the phổ biến

• Diệt côn trùng: Sử dụng trong chất diệt kiến và gián.
• Chất tẩy rửa: Dùng trong sản xuất bột giặt và các sản phẩm tẩy rửa gia dụng.
• Sản xuất thủy tinh và men sứ: Là thành phần quan trọng trong việc sản xuất các vật liệu này.
• Y học: Dùng trong điều trị viêm da và các bệnh ngoài da khác.
• Mỹ phẩm, đồ chơi trẻ em: Làm chất nhũ hóa trong mỹ phẩm và thành phần trong slime.

Triệu chứng ngộ độc hàn the và tác động nguy hiểm

Triệu chứng ngộ độc hàn the cấp tính

Ngộ độc cấp tính xảy ra khi tiêu thụ một lượng lớn hàn the trong thời gian ngắn. Các triệu chứng bao gồm:

1. Buồn nôn và nôn mửa: Người ngộ độc thường cảm thấy buồn nôn và có thể nôn mửa.
2. Đau bụng và tiêu chảy: Triệu chứng này khá phổ biến khi cơ thể phản ứng lại với chất độc.
3. Co cứng cơ và chuột rút: Các triệu chứng này có thể xuất hiện do sự kích ứng của hàn the lên hệ thần kinh cơ.
4. Vật vã, lo lắng và co giật: Những triệu chứng thần kinh này thường đi kèm với ngộ độc cấp tính.

Ví dụ điển hình là một trường hợp xảy ra ở Hà Nội khi một gia đình đã mua giò chả từ chợ không rõ nguồn gốc và sau đó cả nhà phải nhập viện với các triệu chứng cấp tính trên.

Triệu chứng ngộ độc hàn the mãn tính

Ngộ độc mãn tính xảy ra khi hàn the tích lũy trong cơ thể qua thời gian dài, gây ra các triệu chứng như:

1. Sụt cân và biếng ăn: Người bị ngộ độc mãn tính thường sụt cân nhanh chóng và mất cảm giác ngon miệng.
2. Nôn mửa thường xuyên và tiêu chảy nhẹ: Các triệu chứng này có thể tiếp diễn liên tục, gây suy nhược cơ thể.
3. Da nổi mẩn đỏ, rụng tóc: Da trở nên nhạy cảm, dễ bị mẩn đỏ và tóc rụng nhiều hơn.
4. Suy nhược cơ thể: Ngộ độc mãn tính làm ảnh hưởng đến chức năng của nhiều cơ quan, dẫn đến suy nhược tổng thể.

Ví dụ về ngộ độc mãn tính có thể thấy qua những người làm việc trong các nhà máy sản xuất chất tẩy rửa hoặc thủy tinh mà không có biện pháp bảo hộ lao động đúng cách.

Sơ cứu và xử lý khi bị ngộ độc hàn the

Sơ cứu ban đầu

Nếu phát hiện người bị ngộ độc hàn the, cần:

1. Gây nôn: Điều này giúp đào thải bớt lượng hàn the trong dạ dày.
2. Đặt người nằm nghiêng: Đặt người bệnh ở tư thế an toàn để đảm bảo đường hô hấp không bị tắc nghẽn.
3. Gọi cấp cứu: Liên hệ với các dịch vụ y tế khẩn cấp ngay lập tức.

Điều trị y tế

1. Rửa dạ dày: Bác sĩ có thể thực hiện rửa dạ dày để loại bỏ hàn the còn lại trong hệ tiêu hóa.
2. Hỗ trợ hô hấp và tuần hoàn: Nếu người bị ngộ độc mất ý thức, cần hỗ trợ các chức năng cơ bản.
3. Điều trị triệu chứng: Điều trị các triệu chứng cụ thể như buồn nôn, nôn mửa, và co giật.

Ví dụ, một trường hợp bị ngộ độc cấp tính tại TP.HCM đã được sơ cứu kịp thời bằng cách gây nôn và nhanh chóng đưa đến bệnh viện, qua đó cứu sống bệnh nhân.

Biện pháp sơ cứu cụ thể

• Gây nôn: Chỉ nên thực hiện dưới sự giám sát của y tế
• Rửa dạ dày: Áp dụng trong vòng vài tiếng sau khi ngộ độc
• Hỗ trợ hô hấp và tuần hoàn:
  • Sử dụng máy trợ thở nếu người bệnh khó thở
  • Thực hiện các biện pháp duy trì tuần hoàn máu

Phòng ngừa ngộ độc hàn the

Biện pháp phòng ngừa trong thực phẩm

1. Chọn thực phẩm rõ nguồn gốc: Ưu tiên mua các sản phẩm có nhãn mác, từ các thương hiệu uy tín.
2. Tránh thực phẩm chế biến sẵn: Tự làm thực phẩm tại nhà từ nguyên liệu tươi sống.
3. Tuyên truyền vệ sinh an toàn thực phẩm: Giúp mọi người nhận thức về nguy cơ và biện pháp phòng ngừa.

Biện pháp phòng ngừa trong sinh hoạt và công việc

1. Sử dụng đồ bảo hộ: Đeo kính, khẩu trang, và găng tay khi tiếp xúc với hàn the hoặc các sản phẩm chứa hàn the.
2. Rửa kỹ tay và quần áo: Sau khi tiếp xúc với các sản phẩm tẩy rửa hoặc thuốc sâu chứa hàn the.
3. Giữ hàn the xa tầm với trẻ em và vật nuôi.

Ví dụ, một công ty sản xuất dược phẩm đã áp dụng các biện pháp bảo hộ lao động kỹ càng, như đeo khẩu trang và găng tay, để bảo vệ công nhân khỏi những nguy cơ tiếp xúc với hàn the.

Các câu hỏi phổ biến liên quan đến hàn the và ngộ độc hàn the

1. Hàn the có thực sự cần thiết trong thực phẩm không?

Trả lời:

Không, hàn the không cần thiết và đã bị cấm sử dụng trong thực phẩm bởi Bộ Y tế Việt Nam.

Giải thích:

Hàn the có thể tạo ra độ giòn cho thực phẩm như giò chả, bún, phở, nhưng giá trị của nó không bù đắp được các nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn. Hàn the có khả năng tích lũy trong cơ thể, gây tổn thương nghiêm trọng đến hệ tiêu hóa, gan và thận, cùng với các triệu chứng nguy hiểm như ngộ độc cấp tính và mãn tính.

Hướng dẫn:

Hãy sử dụng các biện pháp tự nhiên hoặc các chất phụ gia an toàn khác thay thế cho hàn the trong việc chế biến thực phẩm. Thông qua việc chọn mua những sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng và hạn chế dùng thực phẩm chế biến sẵn, chúng ta có thể bảo vệ sức khỏe gia đình khỏi nguy cơ ngộ độc hàn the.

2. Làm sao để phát hiện thực phẩm có chứa hàn the?

Trả lời:

Khó có thể phát hiện bằng mắt thường. Xét nghiệm khoa học là cách chính xác nhất để xác định.

Giải thích:

Hàn the không màu, không mùi và không vị, vì thế rất khó phát hiện bằng cảm quan. Các dấu hiệu như độ giòn cao bất thường, và màu sắc quá sáng có thể gợi ý, nhưng không chính xác. Các cơ quan chức năng thường sử dụng các kỹ thuật phân tích hóa học để xác định sự hiện diện của hàn the trong thực phẩm.

Hướng dẫn:

Cách tốt nhất là mua thực phẩm từ nguồn gốc uy tín, thương hiệu đã được kiểm định. Tránh ăn các thực phẩm chế biến sẵn mà không có nhãn mác rõ ràng. Nếu có nhu cầu kiểm tra, bạn có thể mang mẫu đến các cơ quan y tế hoặc phòng thí nghiệm để xét nghiệm.

3. Nguy cơ gì khi trẻ em tiếp xúc với hàn the trong đồ chơi?

Trả lời:

Trẻ em có nguy cơ ngộ độc khi tiếp xúc với hàn the, đặc biệt qua đồ chơi như slime. Điều này có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như nôn mửa, tiêu chảy, và tổn thương nội tạng.

Giải thích:

Trẻ em thường có thói quen đặt tay hoặc các vật dụng chơi vào miệng. Khi chơi slime chứa hàn the, trẻ dễ dàng nuốt phải hoặc tiếp xúc ở các vết thương hở, dẫn đến việc hàn the đi vào cơ thể. Ngoài ra, hệ tiêu hóa và cơ quan nội tạng của trẻ em rất nhạy cảm, dễ bị tổn thương hơn so với người lớn.

Hướng dẫn:

Hạn chế không nên mua các loại đồ chơi chứa hàn the cho trẻ em. Thay vào đó, bạn có thể tự làm slime từ các nguyên liệu an toàn như bột ngô và nước. Đảm bảo không để các sản phẩm chứa hàn the trong tầm với của trẻ em. Thường xuyên hướng dẫn và giám sát để tránh tiếp xúc không cần thiết.

Kết luận và khuyến nghị

Kết luận

Qua bài viết này, chúng ta đã hiểu rõ hơn về hàn the, từ thành phần hóa học, các ứng dụng đa dạng cho đến những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe. Sự độc hại của hàn the đặc biệt rõ rệt khi tiêu thụ quá mức hoặc tiếp xúc liên tục, dẫn đến các triệu chứng ngộ độc cấp tính và mãn tính, có thể gây tử vong.

Khuyến nghị

Tài liệu tham khảo

1. Clinical management of boric acid ingestion: pharmacokinetic assessment of efficacy of hemodialysis for treatment of acute boric acid poisoning
2. Toxicity of boric acid, borax and other boron containing compounds: A review – ScienceDirect
3. Clinical manifestations of toxicity in a series of 784 boric acid ingestions – ScienceDirect
4. CDC – NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards – Borates, tetra, sodium salts (Decahydrate)
5. Preparation of boron from borax | Journal of Chemical Education
6. Is Borax Safe: To Ingest, For Kids, on Skin, and More – Healthline
7. Tác hại của hàn the ảnh hưởng đến sức khỏe con người
8. KIẾN THỨC CƠ BẢN VỀ HÀN THE