Mở đầu
Phục hồi chức năng cho bệnh nhân bị liệt nửa người sau tai biến và chấn thương sọ não là một quá trình dài và đầy thử thách, đòi hỏi sự kiên nhẫn và nỗ lực không ngừng. Liệt nửa người không chỉ gây mất khả năng vận động mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về những biện pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng hiệu quả, giúp người bệnh cải thiện tình trạng sức khỏe và dần dần quay trở lại cuộc sống bình thường.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
Bài viết này sử dụng những thông tin chủ yếu từ trang thông tin y tế uy tín như Vinmec, đồng thời tham khảo thêm từ các nghiên cứu của tổ chức y tế thế giới WHO và các bài viết khoa học trên PubMed.
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Liệt nửa người sau tai biến và chấn thương sọ não
Liệt nửa người là hậu quả của tai biến mạch máu não hoặc chấn thương sọ não, ảnh hưởng đến một tay, một chân và thân người cùng bên. Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương, bệnh nhân có thể gặp phải những triệu chứng đa dạng như liệt mềm, liệt cứng, rối loạn cảm giác và tri giác.
Triệu chứng liệt nửa người và các biến chứng
Người bị liệt nửa người thường gặp phải các triệu chứng như:
- Liệt: Ban đầu là liệt mềm, sau đó chuyển sang liệt cứng với tăng trương lực cơ.
- Rối loạn cảm giác: Gây tê, đau, rát, giảm hoặc mất cảm giác.
- Rối loạn tri giác: Vật vã, kích thích, có thể dẫn đến hôn mê.
- Rối loạn tâm thần: Có thể xảy ra hoặc không.
- Rối loạn ngôn ngữ: Gây khó khăn trong việc nói và hiểu ngôn ngữ.
- Rối loạn thị giác: Mất thị giác ở một hoặc cả hai mắt.
Ví dụ: Một bệnh nhân bị tai biến mạch máu não có thể gặp khó khăn trong việc di chuyển và cảm nhận ở bên phải cơ thể, họ có thể cảm thấy khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày như ăn uống và mặc quần áo.
Mục đích phục hồi chức năng
Phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người sau tai biến và chấn thương sọ não có nhiều mục đích:
- Theo dõi khả năng phục hồi, đảm bảo không có sự suy yếu thêm.
- Đề phòng các vết thương và thương tật phát sinh.
- Kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ gây hại.
- Phục hồi hoạt động của vùng bị liệt, giúp bệnh nhân nhanh chóng thoát khỏi trạng thái bất động.
Ví dụ: Bệnh nhân được hỗ trợ tập luyện từ sớm để giảm nguy cơ co cứng cơ và loét do tì đè, giúp họ dần dần có thể đi lại và thực hiện các hoạt động hàng ngày.
Các biện pháp phục hồi chức năng
Phục hồi chức năng phải bắt đầu càng sớm càng tốt, với những kỹ thuật và biện pháp cụ thể khác nhau tùy từng giai đoạn.
1. Đối với người bệnh phải phụ thuộc hoàn toàn
Mục đích của giai đoạn này là phòng ngừa loét, chống biến chứng co cứng cơ, cứng khớp và teo cơ.
a) Tư thế chống co cứng cơ
- Bố trí giường: Đặt bệnh nhân nằm ở phía ngoài giường, bên không liệt hướng về phía tường.
- Tư thế người bệnh:
- Nằm nghiêng bên bị liệt: Tay liệt khớp vai gấp 90 độ, khớp khuỷu duỗi, chân liệt duỗi.
- Nằm nghiêng bên không bị liệt: Tay bị liệt gấp khớp vai 90 độ có gối đỡ, chân liệt gấp khớp gối, có gối đỡ phía dưới.
- Nằm ngửa: Gối đỡ dưới đầu, vai và tay bên liệt có gối đỡ để đưa khớp vai ra trước, tay liệt có thể duỗi theo chân hoặc duỗi lên quá đầu.
Ví dụ: Một bệnh nhân nằm nghiêng với tay và chân được gối đỡ đúng cách sẽ giúp giảm nguy cơ co cứng và loét da.
b) Phòng và chống biến chứng do bất động
- Thay đổi tư thế: Người bệnh cần được thay đổi tư thế thường xuyên để thúc đẩy tuần hoàn máu và ngăn ngừa loét.
- Bài tập thụ động: Nhân viên y tế hoặc người nhà xoa bóp và tập vận động các khớp của bệnh nhân.
- Bài tập chủ động: Khuyến khích bệnh nhân tự tập xoa bóp, vận động các khớp bên không bị liệt và dần dần tự mình hoạt động bình thường.
Ví dụ: Bệnh nhân tập tự xoa bóp và vận động khớp hàng ngày sẽ giúp duy trì độ linh hoạt của cơ và khớp, giảm nguy cơ co cứng.
c) Duy trì tập vận động khớp
- Xoa bóp các chi: Tiến hành từ ngọn chi đến gốc chi.
- Vận động thụ động các khớp: Sử dụng các bài tập đơn giản để giữ cho khớp không bị co cứng.
- Tự tập: Hướng dẫn và khuyến khích bệnh nhân sử dụng bên tay/chân lành để tập cho bên bị liệt.
2. Đối với bệnh nhân chỉ phụ thuộc một phần
Người bệnh có thể bắt đầu tập ngay sau khi sức khỏe ổn định.
Giai đoạn nằm tại giường
- Tập thụ động để duy trì tầm hoạt động của tay chân bị liệt, khoảng 2 lần/ngày.
- Đảm bảo tư thế đúng khi nằm trên giường để ngăn ngừa loét và duy trì sức mạnh cơ thể.
Ví dụ: Bệnh nhân tự tập di chuyển trên giường bằng cách sử dụng tay và chân không bị liệt, học cách tự mình ngồi dậy và quay mình.
Giai đoạn đứng dậy
- Tập đứng và giữ thăng bằng là quan trọng nhất. Bắt đầu bằng việc ngồi trên ghế vững chắc và nắm vào thanh song song để đứng lên và ngồi xuống.
- Tập đi trong các thanh song song, dần dần chuyển sang đi bộ bên ngoài với sự trợ giúp của cây chống.
Ví dụ: Một bệnh nhân bắt đầu từ việc đứng và ngồi xuống, sau đó dần dần tập đi bộ với sự hỗ trợ của thanh song song và cây chống.
Lên xuống cầu thang và động tác thường ngày
- Bắt đầu bằng việc tập bước lên và xuống cầu thang, sử dụng tay không liệt cầm cây chống hoặc lan can để giữ vững cơ thể.
- Khuyến khích bệnh nhân thực hiện các động tác hàng ngày như ăn uống, mặc quần áo và viết chữ bằng tay không bị liệt.
Ví dụ: Một bệnh nhân luyện tập lên xuống cầu thang mỗi ngày sẽ giúp cải thiện sức mạnh và sự điều hòa của thân liệt, đồng thời rèn luyện hô hấp và tim mạch.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến phục hồi chức năng liệt nửa người
1. Làm thế nào để giảm nguy cơ loét do tì đè ở bệnh nhân liệt nửa người?
Trả lời:
Để giảm nguy cơ loét do tì đè, cần thay đổi tư thế nằm của bệnh nhân thường xuyên, sử dụng các thiết bị hỗ trợ và tiến hành các bài tập vận động khi có thể.
Giải thích:
Loét do tì đè là biến chứng phổ biến ở bệnh nhân liệt nửa người do sự bất động kéo dài. Khi một vùng da bị đè nén liên tục, tuần hoàn máu bị gián đoạn, dẫn đến thiếu oxy và chất dinh dưỡng cho da, gây loét. Thay đổi tư thế thường xuyên giúp thúc đẩy tuần hoàn máu và giảm nguy cơ loét.
Hướng dẫn:
- Thay đổi tư thế cho bệnh nhân mỗi 2 giờ/lần.
- Sử dụng các thiết bị giảm áp lực như đệm hơi hoặc đệm nước.
- Đảm bảo da của bệnh nhân luôn sạch sẽ và khô ráo.
- Thực hiện các bài tập xoa bóp và vận động thụ động để duy trì tuần hoàn máu.
2. Bệnh nhân bị liệt nửa người có thể tự chăm sóc bản thân không?
Trả lời:
Có, bệnh nhân bị liệt nửa người có thể tự chăm sóc bản thân với sự hỗ trợ và hướng dẫn đúng cách.
Giải thích:
Bệnh nhân bị liệt nửa người có thể học cách tự chăm sóc với sự hướng dẫn và hỗ trợ từ nhân viên y tế và người thân. Việc tự mình thực hiện các hoạt động hàng ngày giúp cải thiện tình trạng sức khỏe và tinh thần, nâng cao chất lượng cuộc sống.
Hướng dẫn:
- Hướng dẫn bệnh nhân cách tự mình ăn uống, mặc quần áo và vệ sinh cá nhân.
- Sử dụng các thiết bị hỗ trợ như ghế tắm và tay vịn trong nhà vệ sinh để đảm bảo an toàn.
- Tổ chức các buổi tập luyện và thực hành hoạt động hàng ngày để bệnh nhân tự tin hơn trong việc chăm sóc bản thân.
3. Các bài tập nào hiệu quả nhất để phục hồi chức năng cho bệnh nhân bị liệt nửa người?
Trả lời:
Các bài tập hiệu quả nhất để phục hồi chức năng bao gồm bài tập thụ động, bài tập chủ động và bài tập thể dục hàng ngày.
Giải thích:
Bài tập thụ động là những bài tập do nhân viên y tế hoặc người chăm sóc thực hiện để giúp bệnh nhân vận động các khớp. Bài tập chủ động là những bài tập bệnh nhân tự thực hiện để cải thiện sức mạnh và linh hoạt. Bài tập thể dục hàng ngày giúp duy trì sức khỏe toàn diện và nâng cao khả năng phục hồi.
Hướng dẫn:
- Thực hiện bài tập thụ động hàng ngày để duy trì vận động các khớp và ngăn ngừa tình trạng cứng khớp.
- Khuyến khích bệnh nhân tự mình thực hiện các bài tập chủ động như giơ tay, quay đầu, hoặc cử động chân.
- Lên kế hoạch các buổi tập thể dục hàng ngày bao gồm đi bộ, tập yoga hoặc tham gia các hoạt động thể thao nhẹ nhàng phù hợp với tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
Kết luận và khuyến nghị
Kết luận
Tóm lại, phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người sau tai biến và chấn thương sọ não đòi hỏi sự phối hợp giữa bệnh nhân, người thân và nhân viên y tế. Việc bắt đầu phục hồi chức năng sớm và đúng cách có thể giúp giảm triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Khuyến nghị
Nhắc lại các thông tin quan trọng như sự cần thiết của việc thay đổi tư thế, thực hiện các bài tập vận động và hướng dẫn bệnh nhân tự chăm sóc bản thân. Khuyến khích bệnh nhân và người thân kiên trì và tuân theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt được kết quả phục hồi tốt nhất. Mong rằng bài viết này sẽ cung cấp thông tin hữu ích và mang lại niềm tin, hy vọng cho những ai đang đối mặt với khó khăn trong việc phục hồi chức năng sau tai biến và chấn thương sọ não. Cảm ơn vì đã theo dõi và chúc mọi người sức khỏe và luôn lạc quan!