Mở đầu
Lao vú là một bệnh lý tương đối hiếm gặp nhưng đáng chế ngự, ảnh hưởng đến hệ thống vú của phụ nữ. Vào khoảng đầu thế kỷ 19, bệnh này được phát hiện và mô tả lần đầu tiên bởi Ashley Cooper tại Anh. Những trường hợp nam giới mắc bệnh này rất hiếm, chiếm khoảng 4% tổng số ca bệnh. Mặc dù không phổ biến nhưng lao vú có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
Vậy, bạn có bao giờ tự hỏi lao vú là gì? Nguyên nhân do đâu? Các triệu chứng của nó là gì? Làm thế nào để nhận biết và điều trị kịp thời bệnh này? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp tất cả những thắc mắc này, cung cấp cho bạn một cái nhìn toàn diện về lao vú, từ nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán đến các biện pháp điều trị hiệu quả.
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
Thông tin trong bài viết này được tham khảo từ Vinmec, một trong những bệnh viện tư nhân hàng đầu tại Việt Nam, nổi tiếng với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe chuyên nghiệp và các bài viết khoa học uy tín.
Tổng quan về Lao vú
Khái niệm Lao vú
Lao vú là một thể của bệnh lao ngoài phổi do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Đây là loại vi khuẩn hiếu khí, cần nhiều oxy để phát triển và rất khó tiêu diệt bằng các chất tẩy rửa thông thường. Bệnh xuất hiện khi vi khuẩn xâm nhập và sinh sôi trong mô tuyến vú, thường xảy ra ở phụ nữ từ 19-45 tuổi và phụ nữ đang cho con bú. Trong một số ít trường hợp, nam giới cũng có thể mắc bệnh này.
Lao vú nguyên phát
- Lao vú nguyên phát xảy ra khi vi khuẩn lao trực tiếp xâm nhập vào mô tuyến vú qua các vết trầy xước da hoặc qua ống dẫn sữa.
Lao vú thứ phát
- Lao vú thứ phát phổ biến hơn, bệnh xuất phát từ các tổn thương lao ở những cơ quan khác trong cơ thể như lao phổi, lao cột sống và di chuyển đến vú qua đường máu hoặc bạch huyết.
Tỷ lệ mắc và phân bố
Tại Việt Nam, chỉ số thống kê cho thấy có khoảng 30 trường hợp mắc lao vú mỗi năm, chủ yếu ở các khu vực đô thị nơi dân cư sống tập trung đông đúc và điều kiện vệ sinh không tốt.
Nguyên nhân gây Lao vú
Vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis
Mycobacterium tuberculosis là nguyên nhân chính gây ra bệnh lao vú. Đây là loại vi khuẩn kháng acid, có khả năng giữ màu nhuộm sau khi rửa qua dung dịch acid. Vi khuẩn này làm bệnh nhân khó chịu và nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài đối với sức khỏe.
Triệu chứng của Lao vú
Triệu chứng toàn thân
- Sốt nhẹ và sốt về chiều tối
- Mệt mỏi, ăn uống không ngon miệng, sụt cân
- Nổi hạch ở các vùng lân cận như hạch nách, hạch cổ
Triệu chứng tại vú
- Đau vú, đặc biệt khi sờ hoặc khi mặc áo bó sát
- Da vùng vú có thể bị viêm loét, có lỗ dò chảy mủ
- Sờ thấy khối u ở vú, khối u có thể xơ cứng hoặc mềm
Đường lây truyền của Lao vú
Theo đường máu
Vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, theo đường máu tới vú.
Theo đường bạch huyết
Vi khuẩn từ các ổ bệnh như lao hạch, lao phổi màng phổi theo đường bạch huyết đến mô tuyến vú gây bệnh.
Xâm nhập trực tiếp
Vi khuẩn xâm nhập trực tiếp thông qua các vết thương ở da hoặc các lỗ đổ của ống sữa ở đầu núm vú.
Đối tượng nguy cơ mắc Lao vú
Các yếu tố nguy cơ cao
- Sống trong vùng lưu hành của bệnh lao
- Tiếp xúc gần gũi, thân mật với người bị lao
- Tiền sử bản thân đã từng mắc lao
- Phụ nữ đang trong thời gian cho con bú
- Ăn uống kém, suy dinh dưỡng
- Sức đề kháng của cơ thể bị suy giảm
Phòng ngừa Lao vú
Các biện pháp phòng ngừa hiệu quả
- Chế độ dinh dưỡng đầy đủ
- Lối sống lành mạnh: Thường xuyên tập luyện thể thao, tăng cường sức khỏe và sức đề kháng của cơ thể.
- Giữ vệ sinh môi trường sống: Trong lành, nhiều ánh sáng.
- Tự khám vú: Phát hiện sớm các tổn thương tại vú. Nên thực hiện thường xuyên, ít nhất mỗi tháng một lần, sau khi sạch kinh vài ngày.
- Giữ vệ sinh bầu ngực: Mặc áo ngực thông thoáng.
- Tiêm chủng lao đầy đủ: Đặc biệt là trẻ sơ sinh theo chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia.
Các biện pháp chẩn đoán Lao vú
Xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh
- Hút dịch áp xe: Soi tươi tìm trực khuẩn lao, tỷ lệ dương tính thấp.
- Nuôi cấy vi khuẩn lao, PCR lao.
- Sinh thiết mô tuyến vú: Bằng chọc hút kim nhỏ, làm giải phẫu bệnh tìm tổn thương nang lao điển hình.
- Xquang ngực: Tìm các tổn thương lao phổi đi kèm nếu có để lấy gợi ý.
- Siêu âm vú: Mô tả các tổn thương của mô vú mặc dù không đặc hiệu. Siêu âm vú có giá trị trong việc trợ giúp làm chọc hút bằng kim nhỏ đúng vị trí tổn thương để lấy bệnh phẩm.
Các biện pháp điều trị Lao vú
Điều trị nội khoa
Điều trị nội khoa là phương pháp hiệu quả nhất cho bệnh lao vú. Các thuốc kháng lao được chỉ định theo phác đồ tương tự như lao phổi, và bệnh lao vú đáp ứng tốt với các thuốc này. Thời gian điều trị có thể kéo dài khoảng từ 8-9 tháng.
Điều trị ngoại khoa
Các thủ thuật ngoại khoa như rạch ổ áp xe dẫn lưu, phẫu thuật phá bỏ đường dò, bốc khối u,… hỗ trợ phương pháp điều trị nội khoa giúp bệnh nhanh khỏi. Tuy nhiên, những trường hợp này thường để lại nhiều sẹo xấu, co rút da vùng vú.
Tái khám và theo dõi
Bệnh nhân cần tái khám hàng tháng để thăm khám lâm sàng, siêu âm vú đánh giá mức độ tổn thương mô vú, và xét nghiệm chức năng gan thận để phát hiện tác dụng phụ của các thuốc kháng lao.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến Lao vú
1. Lao vú có lây truyền từ người sang người không?
Trả lời:
Không, lao vú không lây truyền trực tiếp từ người sang người.
Giải thích:
Lao vú là một dạng hiếm của bệnh lao và thường xảy ra do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis lan truyền từ các bộ phận khác của cơ thể (như phổi hoặc hạch) đến vú. Điều này có nghĩa là bệnh lao vú là một kết quả của sự lan truyền nội bộ của vi khuẩn hơn là qua tiếp xúc trực tiếp. Các phương thức lây truyền chính của bệnh này bao gồm theo đường máu, bạch huyết và xâm nhập trực tiếp thông qua các vết thương trên da hoặc các lỗ đổ của ống sữa tại đầu vú.
Hướng dẫn:
- Để phòng tránh lao vú, cần nâng cao sức đề kháng của cơ thể qua việc giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống, chế độ dinh dưỡng, lối sống lành mạnh.
- Nếu đã có tiền sử mắc lao, cần kiểm tra định kỳ và chú ý đến mọi dấu hiệu bất thường ở vú để phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
2. Dấu hiệu nhận biết bệnh lao vú sớm là gì?
Trả lời:
Dấu hiệu nhận biết sớm của bệnh lao vú bao gồm nổi hạch, đau vú, và sự xuất hiện của khối u tại vú.
Giải thích:
Các triệu chứng sớm của lao vú thường khó nhận biết và dễ nhầm lẫn với các bệnh khác như viêm vú hoặc ung thư vú. Dấu hiệu phổ biến bao gồm:
- Nổi hạch: Hạch có thể xuất hiện ở các vùng lân cận như hạch nách hoặc hạch cổ.
- Đau vú: Đau nhức tại vú, đặc biệt khi sờ hoặc mặc áo bó sát.
- Khối u tại vú: Khối u có thể có xơ cứng hoặc mềm, ở một hoặc cả hai bên vú.
Hướng dẫn:
- Tự khám vú: Thực hiện mỗi tháng một lần để phát hiện sớm các bất thường. Hãy lựa chọn thời điểm sau khi kết thúc kinh nguyệt vài ngày để giảm thiểu sự nhầm lẫn với các thay đổi hormon.
- Khám phụ khoa định kỳ: Đặc biệt là nếu bạn nằm trong nhóm nguy cơ cao, như có tiền sử mắc lao hoặc sống trong khu vực lưu hành của bệnh lao.
3. Nếu mắc lao vú, bệnh nhân cần tuân thủ những chỉ định điều trị nào?
Trả lời:
Bệnh nhân mắc lao vú cần tuân thủ điều trị nội khoa bằng thuốc kháng lao theo chỉ định của bác sĩ và có thể kết hợp điều trị ngoại khoa trong một số trường hợp cần thiết.
Giải thích:
Điều trị nội khoa là phương pháp chính và hiệu quả nhất cho lao vú. Các thuốc kháng lao được sử dụng tương tự như điều trị lao phổi với thời gian điều trị kéo dài từ 8-9 tháng. Trong một số trường hợp, các thủ thuật ngoại khoa như rạch ổ áp xe dẫn lưu hoặc phẫu thuật phá bỏ đường dò có thể được áp dụng để hỗ trợ quá trình điều trị nội khoa.
Hướng dẫn:
- Chuẩn bị tâm lý: Điều trị lao vú cần thời gian dài và sự kiên nhẫn.
- Tuân thủ chỉ định bác sĩ: Uống thuốc đúng liều, đúng thời điểm và tham gia đầy đủ các buổi tái khám toàn diện hàng tháng.
- Theo dõi tác dụng phụ: Báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện dấu hiệu như đau bụng, buồn nôn, mắt vàng, nước tiểu sậm màu,… để xử lý kịp thời.
Kết luận và khuyến nghị
Kết luận
Lao vú là một bệnh lý hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Nguyên nhân chính gây bệnh là do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis, vi khuẩn này có thể xâm nhập vào vú qua nhiều con đường khác nhau bao gồm máu, bạch huyết và trực tiếp qua da. Các triệu chứng của bệnh rất dễ nhầm lẫn với các bệnh khác như ung thư vú hoặc viêm vú do vi khuẩn thông thường, do đó cần thực hiện các biện pháp chẩn đoán đầy đủ và chính xác. Điều trị lao vú chủ yếu là điều trị nội khoa với các thuốc kháng lao, nếu cần thiết kết hợp với các thủ thuật ngoại khoa để đạt hiệu quả cao hơn.
Khuyến nghị
Để giảm nguy cơ mắc lao vú, cần tuân thủ các biện pháp phòng ngừa như duy trì chế độ dinh dưỡng đầy đủ, lối sống lành mạnh, giữ vệ sinh môi trường sống, và tiêm chủng lao đầy đủ theo chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Với những người đã từng mắc lao hoặc có nguy cơ cao, cần thực hiện tự khám vú định kỳ và điều trị kịp thời khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. Tuân thủ đúng điều trị và thay đổi lối sống sẽ giúp bạn vượt qua bệnh lý này một cách hiệu quả.
Tài liệu tham khảo
- Vinmec – Lao vú: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị
- World Health Organization (WHO) – Tuberculosis
- National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIAID) – Tuberculosis