Mở đầu
Não gan hay hôn mê gan là một trong những biến chứng nghiêm trọng của suy giảm chức năng gan. Đối với nhiều người, các triệu chứng của não gan thường không rõ ràng hoặc dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Điều này dẫn đến nhiều trường hợp phong toả chăm sóc và điều trị kịp thời, qua đó làm gia tăng nguy cơ biến chứng và tử vong.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn chi tiết và đầy đủ về não gan: từ nguyên nhân, triệu chứng, đối tượng nguy cơ cho đến các biện pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả. Những thông tin và phân tích này không chỉ giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh lý này mà còn cung cấp những hướng dẫn cụ thể để phòng ngừa và điều trị hiệu quả.
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
- Vinmec International Hospital – nguồn chính của bài báo.
- WHO – Tổ chức Y tế thế giới – cung cấp tiêu chuẩn chăm sóc y tế.
- Mayo Clinic – cung cấp các thông tin về triệu chứng và điều trị.
Tổng quan về bệnh lý Não gan (hôn mê gan)
Não gan là trạng thái bệnh lý xảy ra khi gan mất khả năng loại bỏ độc tố khỏi máu, dẫn đến tích tụ các hợp chất độc hại và gây tổn thương não. Một trong những độc tố chính gây ra vấn đề này là amoniac. Amoniac được sản sinh từ các quá trình tiêu hóa và phân hủy thực phẩm trong ruột. Khi gan không hoạt động hiệu quả, amoniac không được loại bỏ và sẽ tích lũy trong hệ tuần hoàn, từ đó gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh.
Triển vọng của bệnh não gan
Bệnh não gan là một biến chứng nghiêm trọng của suy gan và xơ gan. Thật không may, tiên lượng cho bệnh nhân mắc bệnh này thường không mấy khả quan. Nếu không có các biện pháp can thiệp kịp thời, tỷ lệ tử vong có thể đạt tới 90-95%. Tuy vậy, việc nhận diện sớm và quản lý đúng đắn có thể cải thiện đáng kể tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, đặc biệt là trong những trường hợp hôn mê gan ngoại sinh.
Nguyên nhân dẫn đến bệnh Não gan
Mắc bệnh não gan có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Điều quan trọng là mỗi nguyên nhân cần được phát hiện và điều trị cụ thể để ngăn chặn tiến triển của bệnh.
Các nguyên nhân ngoại sinh
- Ăn quá nhiều protein hoặc truyền đạm quá nhiều
Gan không kịp chuyển hóa amoniac sản sinh từ protein theo tỷ lệ ăn vào, dẫn đến sự tích tụ amoniac trong máu.
- Xuất huyết tiêu hóa nặng
Xuất huyết tiêu hóa làm cho máu bị phân hủy trong ruột, sản sinh ra amoniac và các chất độc khác.
- Dùng lợi tiểu mạnh
Lợi tiểu làm mất nước và hạ kali máu, dẫn đến suy giảm chức năng thanh lọc của gan.
- Dùng các thuốc độc cho gan
Các loại thuốc như tetracycline, thuốc kháng lao, thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc hạ huyết áp và thuốc kháng viêm không steroid đều có thể gây tổn thương gan, tăng nguy cơ não gan.
- Ngộ độc rượu
Rượu là một trong những yếu tố hủy hoại gan phổ biến và là nguyên nhân dẫn đến xơ gan, từ đó gây ra não gan.
- Sau phẫu thuật trên bệnh nhân xơ gan
Phẫu thuật có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và ảnh hưởng tới chức năng gan.
Các nguyên nhân nội sinh
- Tổn thương gan nặng nề và lan rộng
Những tình trạng như viêm gan tối cấp, viêm gan nhiễm độc, ung thư gan hoặc xơ gan giai đoạn cuối làm giảm khả năng chuyển hóa amoniac của gan.
- Viêm gan do siêu vi (viêm gan B, viêm gan C)
Viêm gan do siêu vi làm phá hủy tế bào gan, dẫn tới suy gan và não gan.
- Sử dụng thuốc an thần hoặc thuốc giảm đau
Các loại thuốc này có thể tương tác với gan và làm giảm chức năng thanh lọc độc tố.
- Máu không được chuyển đến gan để chuyển hóa
Trong trường hợp suy gan quá nặng hoặc do nối tắt cửa chủ, máu từ tĩnh mạch cửa đến gan không còn được tế bào gan chuyển hóa, gây nguy hiểm.
Kết hợp các kiến thức trên, nhận diện và loại trừ các nguyên nhân gây hại là bước đi đầu tiên và thiết yếu trong việc ngăn chặn và điều trị não gan hiệu quả.
Triệu chứng của bệnh Não gan
Bệnh não gan biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào mức độ tổn thương gan và mức độ tích tụ của amoniac trong máu.
Các triệu chứng chính
- Mất phương hướng, đãng trí, cảm giác lú lẫn
Người bệnh sẽ thấy khó xác định phương hướng, mất định hướng trong không gian và thời gian.
- Thay đổi trạng thái tinh thần và hành vi
Tâm trạng dễ bị thay đổi, trở nên buồn ngủ, cáu gắt hoặc có những hành vi bất thường.
-
Các vấn đề về vận động
Các dấu hiệu bao gồm run rẩy, không thể vận động, rối loạn ngôn ngữ.
-
Những dấu hiệu khác
Vàng da, phồng ngực, tràn dịch màng bụng, phù chân là các biểu hiện liên quan đến bệnh gan nhưng có sự xuất hiện đồng thời với não gan.
Các giai đoạn của hôn mê gan
-
Tiền hôn mê gan
Giai đoạn này có biểu hiện rối loạn thần kinh nhẹ, cần khám kỹ để phát hiện.
- Rối loạn về ý thức: mất định hướng, lơ mơ.
- Thay đổi tính tình: cười nói vô cớ, cáu gắt.
- Rối loạn về điều hòa và vận động: lời nói nhát gừng, chữ viết nhỏ dần và khó đọc.
-
Hôn mê gan độ 1
Các triệu chứng của tiền hôn mê gan càng rõ, rung rũ cánh là dấu hiệu nổi bật.
-
Hôn mê gan độ 2
Hôn mê thật sự với mất nhận thức, cảm giác và vận động.
-
Hôn mê gan độ 3
Hôn mê sâu, có thể kèm theo các rối loạn sinh thực, mất phản xạ và Babinski.
Đối tượng nguy cơ bệnh Não gan
Các yếu tố làm tăng nguy cơ
Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh não gan bao gồm:
- Mất nước
-
Ăn quá nhiều chất đạm
-
Xuất huyết tiêu hóa
-
Nhiễm trùng
-
Bệnh lý thận
-
Tình trạng hạ oxy máu
-
Sử dụng thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương
Đối tượng đặc thù
Những người bị xơ gan có khả năng mắc bệnh não gan cao gấp 50% người bình thường. Bệnh lý này còn phổ biến hơn ở nhóm dùng các loại thuốc an thần hay giảm đau.
Phòng ngừa bệnh Não gan
Kiểm soát và phòng ngừa bệnh não gan là một quá trình đòi hỏi sự cẩn trọng và liên tục.
Các biện pháp phòng ngừa
- Khám sức khỏe định kỳ
Thường xuyên đi khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến gan.
- Tránh tự ý dùng thuốc
Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các loại thuốc, tuyệt đối không tự ý mua thuốc uống mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ.
- Tránh dùng chất kích thích
Người bệnh gan cần tránh dùng chất kích thích như rượu bia, thuốc lợi tiểu, thuốc an thần.
- Chế độ ăn uống hợp lý
Tránh bị táo bón bằng cách ăn các thực phẩm giàu chất xơ và duy trì một chế độ ăn uống cân đối.
- Tiêm chủng
Chích ngừa vắc xin cúm định kỳ để hạn chế nguy cơ bị nhiễm trùng, bảo vệ sức khỏe gan.
Các biện pháp chẩn đoán bệnh Não gan
Chẩn đoán bệnh não gan đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp khác nhau.
Khám lâm sàng
- Rối loạn nhận thức
Lú lẫn, mất định hướng, hôn mê.
-
Triệu chứng thần kinh
Tăng trương lực cơ, rung rũ cánh, Babinski, thậm chí có triệu chứng động kinh.
-
Hơi thở mùi gan
Xét nghiệm
- Điện não đồ (EEG)
Sóng chậm delta, biên độ cao, đối xứng.
-
Amoniac máu tăng cao
-
Rối loạn điện giải
Natri giảm, kali giảm, dự trữ kiềm tăng, pCO2 giảm.
-
Dịch não tuỷ
Glutamine, acid glutamic tăng.
-
CT scan và MRI
Có thể phát hiện teo não vùng vỏ hoặc phù não.
Chẩn đoán phân biệt
Chẩn đoán phân biệt với các tình trạng khác như:
- Cai nghiện rượu
- Quá liều thuốc an thần
- Viêm màng não
- Hạ đường huyết
- Ung thư não
- Đột quỵ
Các biện pháp điều trị bệnh Não gan
Nguyên tắc điều trị
- Loại trừ yếu tố thúc đẩy
-
Dự phòng tái phát
-
Bảo tồn phần nhu mô còn lại
Xác định và điều trị nguyên nhân khởi phát
- Chế độ ăn giảm đạm
Kết hợp protein thực và động vật.
-
Sử dụng thuốc
- Kháng sinh (neomycin, metronidazol), lactulose.
- Thuốc tăng thải trừ amoniac (arginin, ornithin, natri benzoat).
-
Phẫu thuật
Nếu hôn mê gan xảy ra trên bệnh nhân đã nối tắt cửa – chủ, buộc phải buộc lại chỗ nối, cắt đại tràng phải và trái kèm nối hồi – trực tràng.
Điều trị hỗ trợ
Duy trì năng lượng và dịch dựa vào cân bằng nước và điện giải.
Điều trị chất dẫn truyền thần kinh giả
Bình thường hóa các acid amin máu bị rối loạn, điều chỉnh sự thiếu hụt catecholamin não bằng cách dùng L – dopa hoặc chất đồng vận của dopamin là bromocriptin.
Điều trị dựa trên giả thuyết các benzodiazepine
Flumazenil là chất đối kháng các thụ thể benzodiazepine, thuốc chiếm chỗ thụ thể benzodiazepine của các chất nội sinh từ thức ăn hoặc được tổng hợp trong não.
Ghép gan
Ghép gan có thể là phương pháp cứu cánh cuối cùng cho bệnh nhân bị não gan quá nặng.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến Não gan
1. Các yếu tố nào có thể làm nặng thêm triệu chứng của bệnh não gan?
Trả lời:
Có nhiều yếu tố làm nặng thêm triệu chứng của bệnh não gan, chúng bao gồm:
- Ăn nhiều protein
- Uống rượu bia
- Mất nước
Giải thích:
Protein, khi tiêu thụ vào cơ thể, sẽ chuyển hóa thành amoniac trong gan. Với người mắc bệnh gan, chức năng chuyển hóa amoniac bị suy giảm, dẫn tới tình trạng tích tụ amoniac trong máu. Rượu bia không chỉ làm tổn thương gan mà còn làm giảm sự thải độc chất này. Mất nước làm các chất độc trong cơ thể không được loại bỏ hiệu quả, gây ảnh hưởng xấu đến hệ thần kinh.
Hướng dẫn:
Để kiểm soát tốt bệnh não gan, cần điều chỉnh chế độ ăn uống bằng cách:
- Hạn chế tối đa lượng protein tiêu thụ.
- Tránh hoàn toàn việc sử dụng rượu bia.
- Đảm bảo uống đủ nước hàng ngày để hỗ trợ quá trình thải độc của cơ thể.
2. Làm thế nào để phát hiện sớm bệnh não gan?
Trả lời:
Phát hiện sớm bệnh não gan thông qua các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm chuyên sâu.
Giải thích:
Những triệu chứng ban đầu của não gan thường bao gồm:
- Sự mất phương hướng, cảm giác lú lẫn, thay đổi trạng thái tinh thần.
- Nếu thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, cần lập tức tìm đến bác sĩ để được kiểm tra chi tiết và thực hiện các xét nghiệm như điện não đồ (EEG), đo amoniac máu, và chẩn đoán hình ảnh (CT scan, MRI).
Hướng dẫn:
Nếu bạn có tiền sử bệnh gan hoặc đã từng phẫu thuật nâng độ cửa chủ, hãy duy trì lịch khám sức khỏe định kỳ để sớm phát hiện các dấu hiệu bất thường.
3. Có thể làm gì để phòng ngừa sự tái phát của bệnh não gan?
Trả lời:
Phòng ngừa sự tái phát của bệnh não gan đòi hỏi duy trì chế độ lối sống và kiểm soát sức khỏe phù hợp.
Giải thích:
Chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt và sự tuân thủ điều trị đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa tái phát. Chế độ ăn cân đối, hạn chế rượu bia, bổ sung đủ nước và sử dụng thuốc đúng cách theo chỉ định của bác sĩ.
Hướng dẫn:
- Khám sức khỏe định kỳ: Điều này giúp bác sĩ có thể theo dõi tiến trình và điều chỉnh phương pháp điều trị nếu cần thiết.
- Duy trì chế độ ăn giảm đạm: Don’t quá nhiều protein và tăng cường ăn rau củ qua.
- Tránh căng thẳng: Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng và duy trì tinh thần thoải mái.
- Sử dụng thuốc theo chỉ định bác sĩ: Không tự ý dừng hoặc thay đổi liều lượng thuốc.
Kết luận và khuyến nghị
Kết luận
Bệnh não gan là một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng cần được nhận biết và quản lý kịp thời. Những thông tin trong bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng, và phương pháp điều trị của bệnh. Hiểu rõ và thực hiện đúng những biện pháp này sẽ giúp bạn hoặc người thân kiểm soát tốt hơn triều chứng và nguy cơ của não gan.
Khuyến nghị
Nếu bạn hay người thân có dấu hiệu hoặc lo ngại về bệnh não gan, hãy thực hiện ngay bước tiếp theo là khám sức khỏe và tư vấn y tế. Tuân thủ các hướng dẫn về chế độ ăn uống và sinh hoạt để giảm nguy cơ và duy trì một cuộc sống khỏe mạnh, không bị ảnh hưởng bởi biến chứng của bệnh lý này.