Nguy hiểm tiềm ẩn từ giãn não thất: Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách chữa trị hiệu quả

Mở đầu

Chào bạn,

Nước ta có rất nhiều vấn đề y tế đáng quan tâm và một trong số đó là giãn não thất, hay còn được biết đến với tên gọi não úng thủy. Đây là một rối loạn hệ thần kinh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển và chất lượng cuộc sống của người mắc phải, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và người cao tuổi. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, đối tượng nguy cơ, phương pháp chẩn đoán và cách điều trị giãn não thất.

Trong đoạn mở đầu này, mình sẽ giới thiệu khái quát về giãn não thất, mục đích là để giúp bạn hiểu được vấn đề nhanh chóng và đầy đủ. Giãn não thất, hay còn gọi là não úng thủy, là tình trạng gia tăng dịch não tủy trong khoang não thất, dẫn đến áp lực tăng lên trong hộp sọ. Hiện tượng này xuất phát từ sự mất cân đối giữa sản xuất và hấp thụ dịch não tủy do nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn như tắc nghẽn trong dòng chảy dịch não tủy hoặc do hấp thụ dịch kém. Vậy, làm thế nào để nhận biết sớm và điều trị hiệu quả tình trạng này? Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn ở những phần tiếp theo.

Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:

Thông tin trong bài viết này được tham khảo từ nhiều nguồn uy tín và có độ tin cậy cao như Vinmec, các tài liệu y khoa và thông tin từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Tổng quan về bệnh Giãn não thất

Giãn não thất là tình trạng xảy ra do sự mất cân bằng trong sự sản xuất và hấp thụ dịch não tủy. Điều này thường dẫn đến áp lực gia tăng trong khoang não thất, có thể gây ra tổn thương nghiêm trọng cho hệ thần kinh trung ương. Bài viết này sẽ đi sâu vào từng phương diện của giãn não thất như nguyên nhân, triệu chứng, đối tượng nguy cơ, phương pháp phòng ngừa, chẩn đoán, và điều trị.

Giản não thất là gì?

Giãn não thất, hay còn gọi là não úng thủy, là tình trạng tích tụ dịch não tủy trong các khoang rỗng của não bộ. Khi lượng dịch này tăng lên, nó tạo ra áp lực lên não, gây tổn thương nặng cho các tế bào thần kinh và chức năng của não.

Nguyên nhân của giãn não thất

Có nhiều nguyên nhân gây ra giãn não thất, bao gồm:

1. Tắc nghẽn dòng chảy dịch não tủy: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, xảy ra khi một phần của dòng chảy dịch não tủy bị tắc nghẽn, không thông suốt từ khoang não thất này sang khoang não thất khác.
2. Hấp thụ kém: Điều này xảy ra khi cơ chế hấp thụ dịch não tủy vào máu bị giảm, thường liên quan đến viêm hoặc chấn thương não.
3. Sản xuất dịch não tủy thừa: Hiếm gặp hơn, nhưng trong một số trường hợp, dịch não tủy được sản xuất nhiều hơn mức có thể hấp thụ, dẫn đến tích tụ.
4. Yếu tố di truyền và nhiễm sắc thể: Có khoảng 10% trường hợp giãn não thất ở thai nhi do bất thường nhiễm sắc thể, xuất huyết hoặc nhiễm trùng.

Triệu chứng của giãn não thất

Các biểu hiện của giãn não thất khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi:

• Trẻ sơ sinh: Thay đổi kích thước đầu, nôn, ngủ nhiều, khóc thét, co giật.
• Trẻ mới biết đi và trẻ lớn: Đau đầu, nhìn mờ, cân bằng kém, ăn kém, tiểu không tự chủ.
• Thanh niên và trung niên: Đau đầu, mất sự phối hợp, suy giảm thị lực, mất kiểm soát bàng quang.
• Người cao tuổi: Mất kiểm soát bàng quang, mất trí nhớ, khó đi lại, phối hợp kém.

Nguyên nhân bệnh Giãn não thất

Tắc nghẽn dòng chảy dịch não tủy

1. Tắc nghẽn dòng chảy dịch não tủy: Khi dòng chảy dịch não tủy bị tắc nghẽn, dịch không thể lưu thông từ khoang não thất này sang khoang khác hoặc từ khoang não thất ra khỏi não bộ. Điều này có thể do các yếu tố sau:

• Khối u chèn ép: Khối u trong não có thể chặn đường lưu thông của dịch não tủy.
• Viêm và nhiễm trùng: Viêm màng não hoặc các bệnh lý viêm khác trong não cũng có thể gây tắc nghẽn.

Hấp thụ kém

1. Hấp thụ kém: Khi cơ chế hấp thụ dịch não tủy vào hệ tuần hoàn bị giảm, dịch này sẽ tích tụ lại trong khoang não thất:

• Viêm mô não: Do nhiễm trùng hoặc chấn thương.
• Các yếu tố liên quan đến tuổi tác: Ở người cao tuổi, các mạch máu hấp thụ dịch não tủy có thể bị yếu đi.

Sản xuất quá mức

1. Sản xuất quá mức: Trong một số trường hợp hiếm hoi, dịch não tủy được sản xuất nhiều hơn mức có thể hấp thụ, dẫn đến hiện tượng tràn dịch não tủy.

Các nguyên nhân khác

1. Bất thường nhiễm sắc thể và di truyền: Có khoảng 10% thai nhi bị giãn não thất do bất thường nhiễm sắc thể hoặc nhiễm trùng.
2. Dị tật não: Các dị tật như hội chứng Chiari, thoát vị màng não hoặc các bất thường hố sau cũng có thể dẫn đến giãn não thất.

Dưới đây là một số nguyên nhân chính:

• Khối u chèn ép: Khối u trong não có thể chặn đường lưu thông của dịch não tủy.
• Viêm và nhiễm trùng: Viêm màng não hoặc các bệnh lý viêm khác trong não cũng có thể gây tắc nghẽn.
• Viêm mô não: Do nhiễm trùng hoặc chấn thương.
• Các yếu tố liên quan đến tuổi tác: Ở người cao tuổi, các mạch máu hấp thụ dịch não tủy có thể bị yếu đi.
• Sản xuất quá mức: Trong một số trường hợp hiếm hoi, dịch não tủy được sản xuất nhiều hơn mức có thể hấp thụ, dẫn đến hiện tượng tràn dịch não tủy.
• Bất thường nhiễm sắc thể và di truyền: Có khoảng 10% thai nhi bị giãn não thất do bất thường nhiễm sắc thể hoặc nhiễm trùng.
• Dị tật não: Các dị tật như hội chứng Chiari, thoát vị màng não hoặc các bất thường hố sau cũng có thể dẫn đến giãn não thất.

Triệu chứng bệnh Giãn não thất

Trẻ sơ sinh

• Thay đổi kích thước đầu: Đầu lớn bất thường, tăng nhanh kích thước của đầu, sờ thấy thóp phồng.
• Nôn.
• Ngủ nhiều.
• Khóc thét.
• Co giật.
• Giảm trương lực cơ.
• Mắt nhìn về một hướng.
• Phản xạ chậm.

Trẻ mới biết đi và trẻ lớn

• Đau đầu.
• Nhìn mờ hoặc nhìn đôi.
• Mắt cố định hướng xuống (ánh nắng mặt trời).
• Mở rộng bất thường của đầu trẻ mới biết đi.
• Buồn ngủ hoặc thờ ơ.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Cân bằng không ổn định.
• Phối hợp kém.
• Ăn kém.
• Co giật.
• Tiểu không tự chủ.

Thanh niên và trung niên

• Đau đầu.
• Mất sự phối hợp hoặc cân bằng.
• Mất kiểm soát bàng quang hoặc đi tiểu thường xuyên.
• Suy giảm thị lực.
• Suy giảm trí nhớ, sự tập trung và các kỹ năng tư duy khác có thể ảnh hưởng đến hiệu suất công việc.

Người cao tuổi

• Mất kiểm soát bàng quang hoặc đi tiểu thường xuyên.
• Mất trí nhớ.
• Mất dần dần các kỹ năng suy nghĩ hoặc lý luận khác.
• Đi lại khó khăn.
• Phối hợp kém hoặc cân bằng.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào trên, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp:

• Một tiếng kêu the thé.
• Vấn đề với mút hoặc cho ăn.
• Không giải thích được, nôn mửa tái phát.
• Không muốn di chuyển đầu hoặc nằm xuống.
• Khó thở.
• Co giật.

Đối tượng nguy cơ bệnh Giãn não thất

Trẻ sơ sinh

Giãn não thất có thể xuất hiện bẩm sinh hoặc ngay sau khi sinh do:

• Phát triển bất thường của hệ thần kinh trung ương có thể cản trở dòng chảy của dịch não tủy.
• Chảy máu trong tâm thất: Biến chứng có thể xảy ra khi sinh non.
• Nhiễm trùng trong tử cung khi mang thai: Chẳng hạn như rubella hoặc giang mai, có thể gây viêm trong các mô não của thai nhi.

Các yếu tố nguy cơ khác ở mọi lứa tuổi

• Sang thương hoặc khối u não hoặc tủy sống.
• Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương: Chẳng hạn như viêm màng não do vi khuẩn hoặc quai bị.
• Chảy máu trong não: Do đột quỵ hoặc chấn thương đầu.
• Chấn thương sọ não khác: Do tai nạn hoặc các nguyên nhân khác.

Phòng ngừa bệnh Giãn não thất

Chăm sóc trong thai kỳ

• Chăm sóc sức khỏe thai kỳ thường xuyên: Các buổi kiểm tra định kỳ khi mang thai có thể giúp giảm nguy cơ chuyển dạ sớm và các biến chứng khác.
• Chích ngừa và sàng lọc truyền nhiễm: Thực hiện theo lịch trình tiêm chủng và kiểm tra đề nghị để bảo vệ chống lại các bệnh truyền nhiễm.

Bảo vệ trẻ em và người lớn

• Sử dụng thiết bị an toàn phù hợp: Đối với trẻ em, đảm bảo sử dụng ghế an toàn khi đi ô tô và đội mũ bảo hiểm khi chơi thể thao.
• Thắt dây an toàn trong xe cơ giới.

Các biện pháp này không chỉ giúp giảm nguy cơ giãn não thất mà còn bảo vệ sức khỏe tổng thể.

Các biện pháp chẩn đoán bệnh Giãn não thất

Giãn não thất thai kì

1. Siêu âm: Ở giai đoạn 3 tháng giữa thai kỳ, siêu âm có thể phát hiện được giãn não thất ở thai nhi.
2. AFP (Alpha-Fetoprotein): Một trong ba chất được thử trong “triple test”.
3. Chọc dò ối: Để phát hiện bất thường nhiễm sắc thể.

Các phương pháp chẩn đoán khác

1. Khám lâm sàng: Dựa vào triệu chứng và tình trạng sức khỏe tổng thể.
2. Khám thần kinh: Sử dụng các bài kiểm tra đánh giá tình trạng cơ bắp, chuyển động, sức khỏe và các giác quan hoạt động như thế nào.
3. Siêu âm: Thường được sử dụng cho trẻ sơ sinh vì đây là một thủ tục ít rủi ro.
4. Hình ảnh cộng hưởng từ (MRI): Sử dụng sóng vô tuyến và từ trường để tạo ra hình ảnh 3D chi tiết của não.
5. Chụp cắt lớp vi tính (CT): Công nghệ X-quang chuyên dụng, tạo ra hình ảnh cắt ngang của não.

Các biện pháp điều trị bệnh Giãn não thất

Điều trị giãn não thất thai kỳ

1. Thăm khám định kỳ: Nếu phát hiện giãn não thất dưới 10mm qua siêu âm, chỉ cần theo dõi định kỳ.
2. Giãn não thất nhẹ: Có thể là thay đổi bình thường, kiểm tra kỹ lưỡng với tim và não thai nhi.
3. Giãn não thất nặng: Nếu có kết quả xét nghiệm dương tính với não úng thủy, thai phụ cần được theo dõi hoặc can thiệp y tế ngay lập tức. Trường hợp nặng, có thể phải chấm dứt thai kỳ để đảm bảo sức khỏe cho lần mang thai sau.

Điều trị giãn não thất ở các lứa tuổi khác

1. Hệ thống shunt:
   • Phương pháp phổ biến nhất. Một ống dài với van giữ dịch từ não chảy đúng hướng và đúng tốc độ.
   • Ống được đặt dưới da đến một bộ phận khác của cơ thể như bụng hoặc buồng tim.
   • Người mắc bệnh thường cần sử dụng hệ thống shunt suốt đời và cần theo dõi thường xuyên.
2. Phẫu thuật nội soi thất thứ ba:
   • Sử dụng máy quay video nhỏ để tạo tầm nhìn bên trong não.
   • Tạo lỗ ở đáy của một trong các tâm thất hoặc giữa các tâm thất để dịch não tủy chảy ra.

Biến chứng của phẫu thuật

1. Hệ thống shunt:
   • Ngưng thoát dịch do trục trặc cơ học, tắc nghẽn hoặc nhiễm trùng.
2. Phẫu thuật nội soi thất thứ ba:
   • Biến chứng bao gồm chảy máu và nhiễm trùng.

Phương pháp điều trị khác

Một số trẻ em mắc bệnh có thể cần điều trị bổ sung, tùy vào mức độ nghiêm trọng của các biến chứng lâu dài.

Các câu hỏi phổ biến liên quan đến Giãn não thất

1. Giãn não thất có thể chữa khỏi hoàn toàn không?

Trả lời:

Không có một phương pháp duy nhất nào có thể chữa khỏi hoàn toàn giãn não thất, nhưng có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả như phẫu thuật đặt shunt hoặc phẫu thuật nội soi thất thứ ba.

Giải thích:

Giãn não thất thường cần điều trị lâu dài. Phương pháp phổ biến nhất là hệ thống shunt, có thể giúp kiểm soát triệu chứng bằng cách thoát dịch não tủy từ não ra ngoài. Tuy nhiên, hệ thống này yêu cầu theo dõi và có khả năng gặp phải các biến chứng như tắc nghẽn hoặc nhiễm trùng. Phẫu thuật nội soi thất thứ ba cung cấp một cơ hội điều trị khác, nhưng cũng có nguy cơ chảy máu và nhiễm trùng.

Hướng dẫn:

Nếu bạn hoặc người thân mắc giãn não thất, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để biết thêm về các phương án điều trị. Thường xuyên theo dõi sức khỏe và tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ là rất quan trọng.

2. Giãn não thất có nguy hiểm không?

Trả lời:

Có, giãn não thất có thể rất nguy hiểm và để lại các biến chứng đáng kể, thậm chí dẫn đến tử vong nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Giải thích:

Giãn não thất là một tình trạng đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe khi áp lực trong hộp sọ gây tổn thương cho các mô não và chức năng thần kinh. Các triệu chứng nặng có thể bao gồm mất kiểm soát cơ thể, suy giảm trí nhớ và các vấn đề nghiêm trọng khác. Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nếu không điều trị kịp thời, giãn não thất có thể dẫn đến các vấn đề phát triển tâm thần và thể chất.

Hướng dẫn:

Nhận biết sớm và điều trị kịp thời là yếu tố quan trọng để giảm nguy cơ và biến chứng. Điều này bao gồm theo dõi sức khỏe thường xuyên, làm các xét nghiệm sớm trong thai kỳ và tìm kiếm y tế khi có triệu chứng.

3. Biện pháp phòng ngừa giãn não thất ở trẻ em?

Trả lời:

Một số biện pháp phòng ngừa giãn não thất bao gồm chăm sóc sức khỏe thai kỳ tốt, tránh các chấn thương đầu và bảo vệ trẻ khỏi các bệnh nhiễm trùng.

Giải thích:

Sinh hoạt lành mạnh và chăm sóc sức khỏe cẩn thận trong thai kỳ có thể giúp giảm nguy cơ giãn não thất ở thai nhi. Sử dụng ghế an toàn và đội mũ bảo hiểm cho trẻ khi tham gia các hoạt động có nguy cơ cao cũng là cách để phòng ngừa chấn thương đầu. Cùng với đó, đảm bảo trẻ được tiêm chủng đầy đủ và kịp thời để phòng chống các bệnh nhiễm trùng.

Hướng dẫn:

Phụ nữ mang thai nên thực hiện theo lịch trình kiểm tra thai kỳ của bác sĩ và tiêm ngừa đầy đủ. Sau khi sinh, phải đảm bảo trẻ em luôn trong môi trường an toàn, không bị chấn thương đầu và tránh bị phơi nhiễm với bệnh tật.

Kết luận và khuyến nghị

Kết luận

Giãn não thất là một tình trạng y khoa có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và tổ chức các biện pháp điều trị thích hợp, bao gồm phẫu thuật, có thể giúp cải thiện tình trạng và giảm thiểu các biến chứng lâu dài. Bài viết này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về bệnh giãn não thất, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng, đối tượng nguy cơ, chẩn đoán và điều trị. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh này và có những biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.