Mở đầu
Vai trò của vai trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày và thể thao là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, do sự phức tạp của cấu trúc và tính linh hoạt cao của khớp vai, nó cũng dễ bị chấn thương, đặc biệt là trong các môn thể thao đòi hỏi nhiều cử động tay. Một trong những nguyên nhân thường gây đau vai mà nhiều người có thể không nhận biết được là chấn thương SLAP (Superior Labrum Anterior to Posterior). Chấn thương này thường xảy ra ở những người chơi thể thao có tầm vận động qua đầu, chẳng hạn như vận động viên bóng chày, tennis, bơi lội, và bóng rổ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá chi tiết về chấn thương SLAP, với các triệu chứng, phương pháp chẩn đoán, và các lựa chọn điều trị khác nhau để giúp những người bị chấn thương này có thể tìm kiếm sự chăm sóc y tế phù hợp.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
Bài viết được tham khảo và hướng dẫn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Hữu Mạnh, Trưởng khoa Phẫu thuật chi trên tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Triệu chứng của tổn thương SLAP
Nhận biết các triệu chứng của tổn thương SLAP là bước đầu tiên trong việc điều trị hiệu quả chấn thương này. Các triệu chứng thường gặp có thể bao gồm đau dai dẳng ở vai, đặc biệt khi thực hiện các động tác đưa tay qua đầu, và làm giảm khả năng vận động của tay bị chấn thương. Đồng thời, người bệnh có thể cảm thấy hoặc nghe thấy các tiếng “lách cách” hoặc “pốp pốp” trong vai khi di chuyển.
Các loại tổn thương SLAP
Có nhiều loại tổn thương SLAP được phân loại dựa trên mức độ và vị trí cụ thể của tổn thương:
- Type I: Sụn viền trên bị rách ở bờ hướng về trung tâm ổ chảo và thoái hóa tại chỗ. Sụn viền trên và điểm bám gân nhị đầu vẫn còn nguyên vẹn. Những tổn thương này thường gặp ở người trung niên và thường không có triệu chứng đặc biệt.
- Type II: Tổn thương lâm sàng thường gặp nhất. Phần sụn viền có gân nhị đầu bám vào tách ra khỏi củ trên ổ chảo, gây ra sự di động bất thường của sụn viền và gân nhị đầu.
- Type III: Tổn thương rách kiểu “quai xách” của sụn viền trên, với điểm bám của gân nhị đầu còn nguyên vẹn. Tùy thuộc vào kích thước của rách, mức độ di động của sụn viền mà có thể di chuyển vào khớp tạo ra các triệu chứng cơ học.
- Type IV: Sụn viền trên rách kiểu “quai xách” với tổn thương mở rộng lên đến gân nhị đầu, tạo ra một hình dạng rách của gân nhị đầu. Một phần đáng kể của gân nhị đầu bám vào ổ chảo thường vẫn còn nguyên vẹn.
Chẩn đoán hình ảnh
Chụp cộng hưởng từ (MRI) có tiêm thuốc tương phản hiện là phương pháp chẩn đoán hữu hiệu nhất cho tổn thương SLAP, với độ nhạy dao động từ 82 đến 100%, độ đặc hiệu từ 71 đến 98% và độ chính xác từ 83 đến 94%.
Điều trị của tổn thương SLAP
Quá trình điều trị tổn thương SLAP bắt đầu với việc điều trị không phẫu thuật, bao gồm nghỉ ngơi và sử dụng thuốc chồng viêm không steroid (NSAIDS) và vật lý trị liệu. Đối với những người chơi thể thao có tầm vận động qua đầu, việc kéo giãn bao khớp là giải pháp chính.
Điều trị ban đầu
- Nghỉ ngơi và hạn chế các hoạt động gây đau.
- Sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDS) để giảm đau và viêm.
- Thực hiện các bài tập vật lý trị liệu kéo giãn và tăng cường cơ bắp, đặc biệt là bài tập “Kéo giãn ở tư thế nằm (Sleeper Stretch)” giúp cải thiện xoay trong khớp vai.
Điều trị phẫu thuật
- Khi các triệu chứng vẫn tồn tại sau 3 tháng điều trị không phẫu thuật, phẫu thuật nội soi có thể được xem xét.
- Phẫu thuật nội soi là lựa chọn lý tưởng với nhiều ưu điểm như ít xâm lấn, thời gian hồi phục nhanh, và giảm nguy cơ cứng khớp sau phẫu thuật.
- Qua màn hình nội soi, các phẫu thuật viên có thể kiểm tra toàn bộ các bệnh lý khác của khớp vai và xử lý các tổn thương của sụn viền kèm theo, khâu đính lại vị trí rách tại điểm bám của đầu dài gân nhị đầu.
Phục hồi và chăm sóc sau phẫu thuật
Sau phẫu thuật, việc chăm sóc và phục hồi đóng vai trò quyết định trong quá trình hồi phục của bệnh nhân.
Các bước chăm sóc sau phẫu thuật:
- Bất động vai bằng áo Desault trong 4 tuần để ổn định tổn thương.
- Giảm đau và thay băng vết mổ hàng ngày, cắt vết chỉ sau khoảng 14 ngày.
- Chườm lạnh và bắt đầu các bài tập phục hồi chức năng từ các bài tập thụ động trong 4 tuần đầu, sau đó tiến dần đến các bài tập chủ động và tăng dần sức cơ.
- Bệnh nhân có thể quay trở lại chơi thể thao sau 6 tháng kể từ thời điểm phẫu thuật.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến chấn thương SLAP
1. Tại sao chấn thương SLAP lại phổ biến trong các môn thể thao?
Trả lời:
Chấn thương SLAP phổ biến trong các môn thể thao do các động tác liên tục và mạnh mẽ cần cử động vai qua đầu như ném, đập bóng, và bơi lội.
Giải thích:
Các môn thể thao như bóng chày, tennis, bóng chuyền, và bơi lội đòi hỏi sự lặp đi lặp lại và cường độ cao của các chuyển động qua đầu. Sự căng thẳng lặp lại này có thể gây tổn thương sụn viền vai (labrum), đặc biệt là ở nơi gân nhị đầu bám vào bờ trên ổ chảo, dẫn đến tổn thương SLAP. Các vận động viên thường xuyên thực hiện các động tác mạnh mẽ như ném bóng hoặc đập cầu chính là những người dễ mắc phải chấn thương này nhất.
Hướng dẫn:
Để phòng tránh chấn thương SLAP, các vận động viên cần thực hiện các bài tập kéo giãn và tăng cường cơ bắp trước khi hoạt động mạnh. Quan trọng hơn, họ nên tuân thủ một chế độ luyện tập hợp lý và không quá tải khớp vai. Ngoài ra, đảm bảo nghỉ ngơi đầy đủ và điều chỉnh kĩ thuật thực hiện các động tác thể thao đúng cách cũng góp phần giảm nguy cơ chấn thương này.
2. Làm thế nào để biết mình bị chấn thương SLAP?
Trả lời:
Bạn có thể nghi ngờ mình bị chấn thương SLAP nếu có dấu hiệu đau dai dẳng ở vai, đặc biệt khi đưa tay qua đầu, cảm thấy hoặc nghe thấy tiếng “lách cách” hoặc “pốp pốp” trong vai khi di chuyển.
Giải thích:
Chấn thương SLAP thường gây ra những cơn đau dai dẳng ở vùng vai, đặc biệt rõ ràng khi thực hiện các động tác như đưa tay qua đầu hoặc thực hiện các hoạt động thể thao. Ngoài ra, bạn có thể cảm thấy hoặc nghe thấy tiếng kêu “lách cách” hoặc “pốp pốp” trong vai khi di chuyển do sự di động bất thường của sụn viền bị tổn thương. Các triệu chứng này không chỉ gây đau đớn mà còn làm giảm khả năng vận động của vai, ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày và các hoạt động thể thao của bạn.
Hướng dẫn:
Nếu bạn nghi ngờ mình bị chấn thương SLAP, hãy ngừng ngay các hoạt động gây đau và tìm kiếm sự tư vấn từ một chuyên gia y tế. Việc chẩn đoán chính xác thông qua các phương pháp như chụp cộng hưởng từ (MRI) có tiêm thuốc tương phản sẽ giúp xác định rõ tình trạng của bạn. Đồng thời, bạn cũng nên tìm hiểu các phương pháp điều trị ban đầu như nghỉ ngơi, sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDS) và thực hiện các bài tập vật lý trị liệu để giảm đau và viêm.
3. Quá trình phục hồi sau phẫu thuật nội soi điều trị SLAP kéo dài bao lâu?
Trả lời:
Quá trình phục hồi sau phẫu thuật nội soi điều trị SLAP thường kéo dài khoảng 6 tháng, tùy thuộc vào mức độ tổn thương và sự tuân thủ chế độ phục hồi chức năng của bệnh nhân.
Giải thích:
Quá trình phục hồi sau phẫu thuật nội soi điều trị SLAP bao gồm nhiều giai đoạn khác nhau. Trong 4 tuần đầu, vai cần được bất động để ổn định tổn thương và giảm thiểu nguy cơ tái phát. Sau đó, bệnh nhân sẽ bắt đầu thực hiện các bài tập phục hồi chức năng từ các bài tập thụ động, dần tiến đến các bài tập chủ động và tăng dần sức cơ trong các tuần tiếp theo. Mức độ phục hồi của mỗi người có thể khác nhau, nhưng hầu hết các bệnh nhân có thể trở lại các hoạt động bình thường, bao gồm cả việc chơi thể thao, sau khoảng 6 tháng.
Hướng dẫn:
Để tối ưu hóa quá trình phục hồi, bệnh nhân nên tuân thủ chặt chẽ các chỉ định và kế hoạch phục hồi chức năng được bác sĩ và các chuyên gia vật lý trị liệu đề ra. Điều này bao gồm việc thực hiện đúng các bài tập, sử dụng phương pháp chườm lạnh để giảm đau và viêm, và tham gia vào các buổi kiểm tra định kỳ để theo dõi tiến trình phục hồi. Việc duy trì một chế độ dinh dưỡng hợp lý và hỗ trợ từ gia đình cũng rất quan trọng để giúp bệnh nhân nhanh chóng trở lại với các hoạt động hàng ngày và thể thao.
Kết luận và khuyến nghị
Kết luận
Tổn thương SLAP là một nguyên nhân phổ biến gây đau vai, đặc biệt trong các môn thể thao đòi hỏi nhiều cử động qua đầu. Nhận biết các triệu chứng, chẩn đoán và điều trị kịp thời là rất quan trọng để tránh các biến chứng nghiêm trọng hơn. Phương pháp điều trị có thể bao gồm từ những liệu pháp không phẫu thuật đơn giản cho đến phẫu thuật nội soi chuyên sâu, tùy thuộc vào mức độ tổn thương và phản ứng của bệnh nhân với điều trị ban đầu.
Khuyến nghị
Nếu bạn gặp các triệu chứng đau dai dẳng ở vai, đặc biệt là khi thực hiện các hoạt động qua đầu, hãy không ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn y tế. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ giúp bạn tránh được các biến chứng và đau đớn lâu dài. Đồng thời, hãy tuân thủ chặt chẽ các chỉ định điều trị và phục hồi chức năng để có được kết quả tốt nhất. Cuối cùng, duy trì một lối sống lành mạnh và thận trọng trong các hoạt động thể thao sẽ giúp bạn bảo vệ khớp vai và giảm nguy cơ gặp phải tổn thương này. Cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết, chúc bạn luôn khỏe mạnh và năng động!