Mở đầu
Bệnh zona thần kinh, hay còn gọi là giời leo, là một căn bệnh mà không ít người có thể gặp phải, đặc biệt là những người cao tuổi hay những ai có tình trạng sức khỏe yếu. Khi bệnh xuất hiện, nó thường gây ra các mảng ban đỏ, mụn nước ở một số vùng da trên cơ thể và có thể gây ra đau đớn đáng kể. Tuy nhiên, bạn sẽ ngạc nhiên khi biết rằng, nguyên nhân gây bệnh lại liên quan mật thiết đến căn bệnh thuỷ đậu mà nhiều người đã từng mắc phải từ thời thơ ấu. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu sâu hơn về bệnh zona thần kinh, các triệu chứng, cách điều trị và biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
Bài viết này không nêu rõ tên chuyên gia, bác sĩ cụ thể mà chủ yếu tham khảo từ các tài liệu và hướng dẫn uy tín về bệnh zona của các tổ chức y tế hàng đầu. Một trong những nguồn tham khảo quan trọng là từ các tài liệu y khoa và nghiên cứu của Vinmec International Hospital.
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Định nghĩa và đặc điểm bệnh zona thần kinh
Bệnh zona thần kinh, còn được biết đến với cái tên giời leo, là một căn bệnh do virus varicella-zoster, cùng loại virus gây ra bệnh thuỷ đậu, gây ra. Sau khi một người đã mắc bệnh thuỷ đậu và hồi phục, virus này không hoàn toàn biến mất mà nó ẩn náu trong các mô thần kinh và có thể tái hoạt động dưới dạng zona thần kinh sau nhiều năm.
Cơ chế và nguyên nhân tái hoạt virus
Virus varicella-zoster sau khi gây ra bệnh thuỷ đậu ban đầu sẽ không bị loại bỏ hoàn toàn khỏi cơ thể. Thay vào đó, nó tồn tại ở trạng thái không hoạt động trong hệ thần kinh. Khi cơ thể trải qua một số trạng thái suy yếu, như bệnh tật, căng thẳng hoặc hệ miễn dịch suy giảm, virus có thể trở lại hoạt động và gây ra bệnh zona. Các yếu tố làm tăng nguy cơ tái hoạt động của virus gồm:
- Hệ miễn dịch suy yếu: Các bệnh lý như ung thư, HIV/AIDS, hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch.
- Tuổi tác: Người từ 50 tuổi trở lên thường có nguy cơ cao hơn.
- Căng thẳng: Căng thẳng tâm lý hay thể chất có thể kích hoạt virus.
Ví dụ, một người đã từng bị thuỷ đậu từ khi còn nhỏ có thể sau này trong cuộc sống, khi gặp một giai đoạn căng thẳng nặng, phát bệnh zona thần kinh. Điều này làm rõ rằng bệnh zona không phải ngẫu nhiên mà có, mà luôn liên quan trực tiếp đến quá trình tái hoạt động của virus thuỷ đậu.
Triệu chứng bệnh zona và diễn biến của chúng
Triệu chứng của bệnh zona thường bắt đầu với những cảm giác bất thường như ngứa, rát hoặc ngứa ran ở một vùng da nhất định của cơ thể. Một số người còn gặp phải các triệu chứng toàn thân như sốt, mệt mỏi và đau đầu.
Giai đoạn đầu: Cảm giác bất thường và triệu chứng toàn thân
Ở giai đoạn đầu, người bệnh cảm thấy:
- Ngứa, rát hoặc ngứa ran ở một vùng da nhất định.
- Sốt hoặc ớn lạnh.
- Đau đầu và cảm giác mệt mỏi.
Ví dụ, bạn có thể cảm thấy như có kim đâm nhói ở vùng da lưng hoặc bụng kèm theo mệt mỏi và đau đầu kéo dài vài ngày.
Giai đoạn tiếp theo: Xuất hiện phát ban và mụn nước
Trong vòng một đến hai ngày sau khi xuất hiện các triệu chứng ban đầu, các phát ban đỏ hoặc mụn nước bắt đầu xuất hiện, thường là:
- Ở một bên của cơ thể, ví dụ như ngực, bụng, lưng, hoặc mắt.
- Các vết mụn nước chứa dịch trong và có xu hướng vỡ ra, sau đó khô và đóng vảy.
Ví dụ, nếu bệnh xuất hiện ở mắt, bạn có thể thấy một dải phát ban từ trán đến mí mắt và nếu không điều trị kịp thời, có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn.
Giai đoạn hồi phục: Đóng vảy và sẹo
Sau khoảng 3 đến 4 ngày, các mụn nước sẽ vỡ ra, tạo thành vết loét rồi đóng vảy và cuối cùng lành lại trong khoảng từ 7 đến 10 ngày. Các vết phát ban này có thể biến mất sau 2 đến 4 tuần, nhưng có thể để lại sẹo và thay đổi màu da.
Khẳng định lại, triệu chứng bệnh zona rất dễ nhận biết với các giai đoạn tiến triển rõ ràng và người bệnh nên được khám và điều trị phù hợp ngay khi phát hiện các dấu hiệu ban đầu.
Phương pháp điều trị bệnh zona thần kinh
Điều trị bệnh zona tập trung vào giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Các phương pháp điều trị bao gồm sử dụng thuốc kháng virus, giảm đau và chăm sóc các vùng da bị ảnh hưởng.
Sử dụng thuốc kháng virus
Thuốc kháng virus có tác dụng:
- Ngăn chặn sự nhân lên của virus.
- Giảm mức độ nghiêm trọng của triệu chứng.
- Rút ngắn thời gian bệnh.
Ví dụ, thuốc kháng virus như acyclovir, valacyclovir và famciclovir thường được sử dụng và mang lại hiệu quả tốt nhất khi được dùng trong vòng 72 giờ sau khi phát bệnh.
Sử dụng thuốc giảm đau
Bệnh zona có thể gây ra đau đớn từ nhẹ đến nặng, do đó, thuốc giảm đau là rất cần thiết. Các loại thuốc giảm đau thông dụng gồm:
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): ibuprofen, naproxen.
- Thuốc giảm đau mạnh hơn: codeine, oxycodone (dành cho trường hợp đau nặng, cần bác sĩ kê đơn).
Ví dụ, nếu bạn gặp phải cơn đau mức độ trung bình, bác sĩ có thể khuyến cáo dùng ibuprofen để giảm đau nhanh chóng.
Chăm sóc vùng da bị ảnh hưởng
Các vùng da bị ảnh hưởng cần được vệ sinh và giữ khô ráo. Tránh sử dụng các sản phẩm gây kích ứng, giữ da sạch sẽ, có thể sử dụng dung dịch sát khuẩn nhẹ để ngăn ngừa nhiễm trùng.
Khẳng định lại, việc điều trị bệnh zona cần sự kết hợp giữa thuốc và chăm sóc da hợp lý để đạt hiệu quả tốt nhất và ngăn chặn biến chứng.
Phòng ngừa bệnh zona thần kinh
Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh zona là tiêm phòng vắc-xin, đặc biệt là vắc-xin thủy đậu.
Tầm quan trọng của tiêm phòng vắc-xin
Vắc-xin có thể:
- Giảm nguy cơ mắc bệnh zona.
- Giảm mức độ nghiêm trọng khi mắc bệnh.
- Ngăn ngừa biến chứng như đau dây thần kinh sau zona.
Ví dụ, giới thiệu chương trình tiêm phòng vắc-xin thủy đậu và zona cho người lớn tuổi và những người có hệ miễn dịch suy giảm là một trong những giải pháp hiệu quả trong nghiên cứu của tổ chức y tế Vinmec.
Khẳng định, tiêm phòng là biện pháp phòng ngừa chủ động và hiệu quả nhất để bảo vệ sức khoẻ trước sự tấn công của virus varicella-zoster.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến bệnh zona thần kinh
1. Bệnh zona có lây không?
Trả lời:
Bệnh zona bản thân không lây nhưng virus varicella-zoster gây bệnh có thể lây lan được.
Giải thích:
Virus varicella-zoster từ người bị zona có thể lây sang người chưa từng mắc bệnh thuỷ đậu. Khi tiếp xúc với dịch từ mụn nước zona, người này có thể nhiễm virus và phát triển thành bệnh thuỷ đậu chứ không trực tiếp thành bệnh zona. Tuy nhiên, khi người này khỏi bệnh thủy đậu, thì virus tồn tại trong cơ thể và khi điều kiện thích hợp, nó có thể tái hoạt động dưới dạng bệnh zona.
Hướng dẫn:
Người bệnh nên giữ gìn vệ sinh vùng bị phát ban, tránh tiếp xúc gần với người chưa từng mắc thuỷ đậu hoặc chưa tiêm vắc-xin. Nếu không thể tránh được, hãy đảm bảo rằng vết thương luôn đóng kín và sạch sẽ để giảm nguy cơ lây lan.
2. Tại sao người già dễ mắc bệnh zona hơn?
Trả lời:
Người già dễ mắc bệnh zona hơn do hệ miễn dịch suy yếu theo tuổi tác.
Giải thích:
Tuổi tác làm suy giảm hệ miễn dịch cơ thể, khiến cho việc phản kháng lại các nhiễm trùng và bệnh tật kém hiệu quả hơn. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho virus varicella-zoster đã lẩn trốn trong hệ thần kinh hoạt động trở lại, gây ra bệnh zona. Thêm vào đó, người già cũng thường mắc các bệnh mạn tính như tiểu đường, tim mạch, hoặc phải dùng các thuốc làm suy yếu hệ miễn dịch, tất cả đều tăng nguy cơ mắc bệnh.
Hướng dẫn:
Người cao tuổi nên giữ một lối sống lành mạnh, ăn uống cân đối, tập thể dục nhẹ nhàng để duy trì sức khoẻ. Đặc biệt, tiêm phòng vắc-xin là biện pháp quan trọng giúp tăng cường bảo vệ sức khoẻ trước bệnh zona.
3. Làm sao để giảm đau do bệnh zona?
Trả lời:
Giảm đau do bệnh zona có thể sử dụng các thuốc giảm đau và liệu pháp chăm sóc da hợp lý.
Giải thích:
Đau do bệnh zona có thể mức độ nhẹ đến nặng, và việc giảm đau cần sự kết hợp của vài phương pháp khác nhau. Các thuốc giảm đau như NSAIDs (ibuprofen, naproxen) và thuốc giảm đau mạnh hơn (codeine, oxycodone) có thể giúp kiểm soát cơn đau. Bên cạnh đó, chăm sóc vùng da bị ảnh hưởng đúng cách cũng giúp giảm đau và ngăn ngừa biến chứng.
Hướng dẫn:
Người bệnh nên tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ về sử dụng thuốc giảm đau. Ngoài ra, giữ da sạch và khô ráo, tránh sử dụng các sản phẩm gây kích ứng trên vùng da bị phát ban. Áp dụng các biện pháp như dùng khăn ấm hoặc mát để giúp giảm ngứa và đau.
Kết luận và khuyến nghị
Kết luận
Bệnh zona thần kinh là một căn bệnh do virus varicella-zoster gây ra, virus này từng gây bệnh thủy đậu. Bệnh có thể biểu hiện từ các triệu chứng ngứa, đau, phát ban đến các biến chứng nặng nếu không được điều trị kịp thời. Nhận biết sớm và điều trị đúng cách là điều cần thiết để ngăn ngừa biến chứng và giảm thiểu khó chịu cho người bệnh.
Khuyến nghị
Để đảm bảo sức khỏe trước bệnh zona, hãy:
- Tiêm phòng vắc-xin đầy đủ để ngăn ngừa bệnh zona và các biến chứng.
- Giữ lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống cân đối và duy trì tập thể dục đều đặn.
- Tránh căng thẳng và giữ một tinh thần thoải mái để bảo vệ hệ miễn dịch.
- Khi có dấu hiệu bệnh zona, hãy tìm đến bác sĩ ngay để nhận được hướng dẫn điều trị phù hợp.
Cảm ơn bạn đã quan tâm và đọc bài viết. Chúng tôi hy vọng rằng những thông tin trên sẽ giúp ích cho bạn và người thân trong việc bảo vệ sức khỏe khỏi bệnh zona thần kinh.