Mở đầu
Trong cuộc sống hiện đại, chúng ta thường bị cuốn vào vòng xoáy công việc, trách nhiệm và hàng loạt các mối quan hệ xã hội. Giữa bối cảnh đó, kỹ năng tự nhận thức bản thân (self-awareness) trở nên vô cùng quan trọng. Self-awareness không chỉ giúp bạn hiểu rõ hơn về chính mình, mà còn giúp cải thiện các mối quan hệ, nâng cao khả năng quyết định và phát triển bản thân. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về self-awareness, lợi ích của kỹ năng này và các phương pháp để nâng cao nhận thức bản thân một cách hiệu quả.
Vào đầu những năm 1970, các nhà tâm lý học bao gồm Shelly Duval và Robert Wicklund đã đưa ra giả thuyết về kỹ năng tự nhận thức (self-awareness), là khả năng tập trung vào bản thân của một người, giúp người đó trau dồi khả năng tự chủ bản thân. Mời bạn tìm hiểu cụ thể self-awareness là gì và làm cách nào để trau dồi kỹ năng hữu ích này?
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
Nguồn tham khảo nổi bật mà bài báo sử dụng:
- Harvard Business Review (HBR): Tạp chí của Nhà xuất bản Kinh doanh Harvard. Nghiên cứu và bài viết trong HBR cung cấp nhiều góc nhìn và phân tích sâu về self-awareness và cách trau dồi kỹ năng này.
- **Đại học Y Harvard (Harvard Health Publishing)**: Đây là nguồn cung cấp thông tin y khoa đáng tin cậy, góp phần quan trọng trong các phương pháp thực hành self-awareness.
- **Tiến sĩ Tâm lý học Tasha Eurich**: Một chuyên gia nổi tiếng về self-awareness, người đã có nghiên cứu và bài viết sâu về self-awareness, cũng được sử dụng làm nguồn tham khảo chính trong bài.
Self-awareness là gì?
Self-awareness có nghĩa là khả năng tự nhận thức bản thân, tự tập trung, tự quan sát tiến trình suy nghĩ, cảm xúc và cách hành động trong mọi hoàn cảnh. Shelly Duval và Robert Wicklund đã từng đề cập rằng self-awareness giúp con người có ý thức rõ hơn về mình, giúp quản lý cảm xúc và hành vi.
Một người có khả năng tự nhận thức bản thân tốt sẽ (dựa theo tạp chí HBR):
– Tự tin hơn.
– Sáng tạo.
– Quyết định sáng suốt.
– Mối quan hệ bền chặt.
– Giao tiếp hiệu quả.
Ngược lại, ít người thực sự có khả năng tự nhận thức môi trường, chỉ khoảng 15% người đạt đủ tiêu chí của self-awareness.
Các trạng thái của Self-awareness
Theo các nhà tâm lý học, self-awareness được chia thành hai trạng thái chính: Tự nhận thức bên trong (Internal Self-awareness) và Tự nhận thức bên ngoài (External Self-awareness).
Tự nhận thức bên trong (Internal Self-awareness)
Khả năng tự nhận thức bên trong là khả năng nhận biết giá trị sống, niềm tin, đam mê, khát vọng của bản thân và cách hành động có phù hợp với tiêu chuẩn xã hội và văn hóa.
Ví dụ:
– Nếu công việc hiện tại của bạn không phù hợp với đam mê, bạn sẽ nhận biết ngay.
– Nếu bạn cảm thấy giận dỗi vì một lý do nhỏ, bạn sẽ hiểu ngay lý do của cảm xúc đó.
Tự nhận thức bên ngoài (External Self-awareness)
Khả năng tự nhận thức bên ngoài là khả năng nhận biết và hiểu được cách người khác nhìn nhận về mình, hiểu được sự đánh giá của người khác và sẵn sàng đón nhận phản hồi.
Ví dụ:
– Bạn hiểu rằng những đánh giá của người khác có thể đúng hoặc sai dựa trên cách nhìn nhận của họ.
– Bạn dễ dàng đồng cảm và thấu hiểu cảm xúc, quan điểm của người khác.
Lợi ích của Self-awareness là gì?
Khi bạn hiểu rõ chính mình, bạn sẽ:
– Giảm căng thẳng và biết cách điều chỉnh cảm xúc, hành vi.
– Tận hưởng cuộc sống hơn.
– Cảm thấy hài lòng và hạnh phúc hơn.
– Tăng khả năng thấu hiểu vấn đề từ nhiều góc độ.
– Sống có mục tiêu và ra quyết định tốt hơn.
– Xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn.
Các nhà nghiên cứu từ Harvard Health Publishing cho rằng lời khuyên thực hành chánh niệm giúp nâng cao khả năng tự nhận thức bản thân.
Cách rèn luyện kỹ năng tự nhận thức bản thân
1. Đặt câu hỏi “what – cái gì” thay cho câu hỏi “why – tại sao”
Tiến sĩ Tasha Eurich gợi ý:
– Thay vì hỏi “tại sao tôi cảm thấy chán nản?” hãy hỏi “cái gì tại nơi làm việc khiến tôi cảm thấy chán nản?” Điều này giúp bạn nhận ra vấn đề và tìm cách giải quyết phù hợp hơn.
Ví dụ:
– Hỏi “Why am I so tired?” có thể dẫn đến việc tìm lý do nhưng không giải quyết được vấn đề. Thay vào đó hãy hỏi “What can I do to feel more energized?”
2. Rèn luyện sức mạnh tinh thần (tâm trí)
Rèn luyện trí não giúp bạn tránh tình trạng cảm xúc lấn át lý trí, thêm vào đó còn giúp bạn quan sát và đánh giá vấn đề một cách khách quan, từ đó giải quyết công việc đúng đắn hơn.
3. Lắng nghe nhiều hơn
Lắng nghe không chỉ nghĩa là nghe người khác mà còn là lắng nghe chính mình. Lắng nghe giúp bạn hiểu rõ hơn suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của bản thân.
4. Dành thời gian cho bản thân và thực hành chánh niệm
Lời khuyên từ Đại học Y Harvard là việc dành thời gian cho bản thân và thực hành chánh niệm sẽ nâng cao khả năng tự nhận thức.
Thực hành chánh niệm:
1. Tìm nơi yên tĩnh.
2. Ngồi thoải mái, nhắm mắt.
3. Nhớ lại điều khiến bạn buồn.
4. Quan sát cảm xúc nơi cơ thể.
5. Đặt tay lên vị trí đó với sự yêu thương.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến Self Awareness
1. Private self-awareness là gì?
Trả lời:
Private self-awareness là khả năng tự ý thức về chính bản thân một cách riêng tư.
Giải thích:
Private self-awareness giúp bạn nhận ra và hiểu các cảm xúc, suy nghĩ của chính mình thông qua các trải nghiệm cá nhân.
Hướng dẫn:
- Tạo nhật ký: Ghi lại suy nghĩ hàng ngày giúp bạn nhận thức rõ hơn về chính mình.
- Tự hỏi: Đặt câu hỏi cho bản thân về cảm xúc và suy nghĩ hiện tại của mình.
2. Đâu là yếu tố chính tạo nên sự tự nhận thức của một người?
Trả lời:
Sự tự nhận thức được cấu thành từ 5 yếu tố chính.
Giải thích:
5 Yếu tố bao gồm:
1. Ý thức (Consciousness): Nhận biết trải nghiệm bên trong.
2. Tự biết bản thân (Self-knowledge): Hiểu bạn là ai.
3. Trí thông minh cảm xúc (Emotional Intelligence): Thấu hiểu và quản lý cảm xúc.
4. Chấp nhận bản thân (Self-acceptance): Chấp nhận con người mình.
5. Suy ngẫm về chính mình (Self-reflection): Tự quan sát và tự vấn bản thân.
Hướng dẫn:
- Tự kiểm điểm: Ghi nhớ và đánh giá sự tiến bộ của mình.
- Sử dụng câu hỏi “What” để hiểu vấn đề bạn đang gặp phải.
Kết luận và khuyến nghị
Kết luận
Self-awareness là kỹ năng quan trọng giúp bạn hiểu rõ về bản thân, cải thiện các mối quan hệ và nâng cao khả năng quyết định. Đây là một kỹ năng cần luyện tập và kiên nhẫn để đạt được. Tự nhận thức sẽ đem lại rất nhiều lợi ích cho cá nhân và cộng đồng nếu được thực hành đúng cách.
Khuyến nghị
Hãy thường xuyên thực hành tự nhận thức thông qua các phương pháp chánh niệm, tự vấn và lắng nghe. Điều này sẽ giúp bạn phát triển bản thân, sống tích cực hơn và có mối quan hệ tốt hơn. Bắt đầu ngay hôm nay để cảm nhận sự thay đổi!
Tài liệu tham khảo
- Self-Awareness Theory | Definition, Criticisms & Examples – Video & Lesson Transcript | Study.com
- What Self-Awareness Really Is (and How to Cultivate It)
- Self-Regulated Learning: The Interactive Influence of Metacognitive Awareness and Goal-Setting
- How to Move from Self-Awareness to Self-Improvement
- Tasha Eurich
- Advance your self-awareness – Harvard Health