Khám phá và điều trị bệnh mạch máu ngoại biên kịp thời để bảo vệ sức khỏe

Mở đầu

Bệnh mạch máu ngoại biên là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng thường bị bỏ qua. Đối với những người có nguy cơ cao như người lớn tuổi, người hút thuốc, hoặc mắc bệnh tiểu đường, việc phát hiện và điều trị kịp thời có thể giúp ngăn chặn những biến chứng nguy hiểm. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về bệnh mạch máu ngoại biên, nguyên nhân gây bệnh, cách chẩn đoán cũng như các phương pháp điều trị hiệu quả. Hãy cùng tìm hiểu để bảo vệ sức khỏe của bạn và những người thân yêu!

Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:

Bài viết này được dựa trên các thông tin từ bài viết của Bác sĩ Khoa Ngoại Tim mạch – Lồng ngực, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Bệnh động mạch ngoại biên là gì?

Bệnh mạch máu ngoại biên là một tình trạng y khoa trong đó các động mạch ngoài tim và não bị tắc nghẽn do mảng xơ vữa và huyết khối. Điều này dẫn đến việc các động mạch không thể cung cấp đủ máu đến các chi, gây ra rất nhiều biến chứng nghiêm trọng. Điểm đặc biệt của bệnh này là các động mạch bị tắc nghẽn không bao gồm mạch máu nuôi tim và não, mà chủ yếu tập trung vào các chi, như tay và chân.

Những khu vực thường bị ảnh hưởng:

• Động mạch vùng tiểu khung: Khu vực này nằm ở phần dưới cơ thể và liên quan trực tiếp đến việc cấp máu cho chân.
• Chi dưới và chi trên: Đây là những khu vực phổ biến nhất bị ảnh hưởng bởi bệnh này.

Quá trình tắc nghẽn ở các mạch này diễn ra tương tự như tắc động mạch vành hay động mạch cảnh, điểm khác biệt chính là vùng mà chúng cấp máu. Động mạch vành cấp máu cho cơ tim, động mạch cảnh cấp máu cho não còn các động mạch ngoại biên thì cấp máu cho các chi.

Nguyên nhân gây bệnh động mạch ngoại biên

Nguyên nhân chính gây ra bệnh lý này là do hẹp tắc mạch do mảng xơ vữa. Lòng mạch bị hẹp lại do sự lắng đọng của mỡ và các chất khác trên thành mạch máu. Những mảng xơ vữa này phát triển dần theo thời gian và gây tắc nghẽn dòng chảy của máu. Các yếu tố nguy cơ như huyết áp cao, cholesterol cao, và đặc biệt là hút thuốc lá đều có thể tăng nguy cơ phát triển bệnh động mạch ngoại biên.

Các yếu tố nguy cơ:

• Hút thuốc: Làm tăng gấp đôi nguy cơ mắc bệnh.
• Bệnh tiểu đường: Những người mắc tiểu đường có nguy cơ cao hơn.
• Béo phì: Chỉ số khối cơ thể (BMI) lớn hơn 30 là dấu hiệu béo phì.
• Huyết áp cao: Huyết áp từ 140/90 mmHg trở lên.
• Nồng độ cholesterol cao: Tổng số cholesterol trong máu lớn hơn 240 mg/dL.
• Lớn tuổi: Đặc biệt là sau 50 tuổi.
• Lịch sử gia đình: Có người thân mắc bệnh động mạch ngoại biên, bệnh tim hoặc đột quỵ.
• Nồng độ homocysteine cao: Đây là một protein cấu tạo và duy trì các mô trong cơ thể.

Bằng việc kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ này, bạn cũng có thể giảm nguy cơ mắc phải bệnh động mạch ngoại biên.

Biến chứng bệnh động mạch ngoại biên

Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh mạch máu ngoại biên có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như:

• Chi bị thiếu máu cục bộ với các triệu chứng ban đầu như lở loét không lành, chấn thương hoặc nhiễm trùng chân, tay.
• Thiếu máu cục bộ chi trở nên nghiêm trọng khi tình trạng bị thương hoặc nhiễm trùng tiến triển và có thể gây hoại tử, thậm chí phải cắt cụt các chi bị bệnh.
• Đột quỵ và đau tim: Bệnh xơ vữa động mạch là nguyên nhân gây ra các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh động mạch ngoại biên.

Chẩn đoán bệnh động mạch ngoại biên

Thăm khám lâm sàng

Để chẩn đoán bệnh động mạch ngoại biên, bác sĩ sẽ đánh giá chung hình thể chi và so sánh giữa hai chi để thấy rõ hơn các biến đổi bệnh lý như:
– Màu sắc da
– Tình trạng lông, móng
– Đánh giá tình trạng phù nề của các chi tổn thương, ấn lõm hay không lõm

Thăm khám không xâm nhập

Ngoài thăm khám lâm sàng, bác sĩ còn sử dụng nhiều phương pháp thăm khám không xâm nhập như:
– Đo huyết áp động mạch bằng huyết áp kế
– Đo dao động thành mạch
– Ghi biến đổi thể tích máu
– Đo nhiệt độ da
– Đo độ bão hoà oxy máu mao mạch qua da
– Ghi Doppler mạch máu
– Chụp siêu âm kép (Duplex Ultrasonography)
– Chụp động mạch cộng hưởng từ
– Chụp X-quang mạch máu cản quang
– Chỉ số cánh tay mắt cá chân (ABI)

Điều trị bệnh động mạch ngoại biên

Nguyên tắc điều trị bệnh động mạch ngoại biên là giảm triệu chứng đau và phòng những tiến triển xấu của bệnh như: Phẫu thuật cắt cụt chân, cơn đau thắt ngực hay đột quỵ. Dưới đây là những phương pháp điều trị chính:

1. Luyện tập

Luyện tập là một trong những phương pháp hiệu quả nhất cho bệnh nhân động mạch ngoại biên. Không chỉ giúp giảm triệu chứng, việc luyện tập còn giúp cải thiện sức khỏe toàn diện. Bệnh nhân có thể bắt đầu bằng:

• Đi bộ
• Tập các bài tập dành cho chân
• Luyện tập các bài tập khác từ 3 đến 4 lần/tuần.

2. Chế độ ăn

Một chế độ ăn ít cholesterol và mỡ bão hòa là rất cần thiết để giảm mỡ máu và hạn chế tình trạng xơ vữa động mạch. Người bệnh cần tuân thủ một chế độ ăn khoa học để đạt hiệu quả tốt nhất.

3. Bỏ thuốc lá

Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch ngoại biên, nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Vì vậy, việc bỏ thuốc là một trong những điều quan trọng nhất mà người bệnh cần thực hiện để cải thiện tình trạng sức khỏe.

4. Điều trị bằng thuốc

Bác sĩ có thể kê cho người bệnh thuốc hạ huyết áp và/hoặc thuốc điều chỉnh mỡ máu. Việc dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ là rất quan trọng để giảm nguy cơ bệnh động mạch ngoại biên cũng như phòng ngừa nhồi máu cơ tim và đột tử.

5. Can thiệp điều trị qua đường ống thông

Điều trị qua đường ống thông là một phương pháp không phẫu thuật, trong đó:
– Một ống thông nhỏ được đưa qua da vào động mạch để lấy cục máu đông.
– Quả bóng nhỏ sẽ bơm lên trong lòng mạch để nong rộng chỗ tắc.
– Một stent kim loại đặc biệt được đặt vào vị trí tắc nghẽn để hạn chế tái hẹp.

6. Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể cần thiết trong một số trường hợp như tắc hoàn toàn một đoạn mạch máu dài hoặc người bệnh có triệu chứng thiếu máu chi nặng. Bác sĩ sẽ sử dụng một đoạn mạch từ một phần khác của cơ thể để bắc cầu nối qua chỗ tắc.

Việc lựa chọn biện pháp điều trị nào, dùng thuốc, đặt stent hay phẫu thuật, sẽ căn cứ vào mức độ và tính chất tổn thương của người bệnh.

Các câu hỏi phổ biến liên quan đến bệnh động mạch ngoại biên

1. Làm thế nào để nhận biết triệu chứng của bệnh động mạch ngoại biên?

Trả lời:

Triệu chứng của bệnh động mạch ngoại biên thường bao gồm đau, chuột rút, nhức mỏi và tê vùng bị tổn thương. Triệu chứng này thường xuất hiện trong quá trình vận động và giảm dần khi nghỉ ngơi.

Giải thích:

Bệnh động mạch ngoại biên thường không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Chỉ khi bệnh tiến triển, người bệnh mới bắt đầu cảm nhận được những cơn đau nhức, chuột rút ở vùng bị tổn thương do thiếu máu cung cấp. Đau thường xuất hiện khi đi bộ hoặc tập thể dục và giảm đi khi nghỉ ngơi. Một số dấu hiệu khác bao gồm cảm giác lạnh da, da xanh nhợt nhạt và không sờ thấy mạch đập ở dưới chân.

Hướng dẫn:

Nếu bạn nghi ngờ mình có các triệu chứng của bệnh động mạch ngoại biên, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức. Bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm và thăm khám cần thiết để chẩn đoán và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

2. Bệnh động mạch ngoại biên có lây không?

Trả lời:

Không, bệnh động mạch ngoại biên không phải là bệnh lây nhiễm.

Giải thích:

Bệnh động mạch ngoại biên là hậu quả của các yếu tố nguy cơ như hút thuốc, bệnh tiểu đường, béo phì và huyết áp cao, do đó, nó không phải là bệnh lây nhiễm giữa người với người. Bệnh này xảy ra do sự tích tụ của mỡ và các chất khác trên thành động mạch, gây hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch.

Hướng dẫn:

Để giảm nguy cơ mắc bệnh động mạch ngoại biên, bạn nên tuân theo các nguyên tắc phòng ngừa như bỏ thuốc lá, duy trì chế độ ăn lành mạnh, tập thể dục đều đặn và kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh.

3. Tại sao cần chú ý đến chế độ ăn uống nếu mắc bệnh động mạch ngoại biên?

Trả lời:

Một chế độ ăn uống hợp lý giúp kiểm soát lượng cholesterol và mỡ máu, từ đó giảm nguy cơ hình thành mảng xơ vữa và tiến triển của bệnh.

Giải thích:

Mỡ và cholesterol cao trong máu là một trong những nguyên nhân chính gây ra sự tích tụ mảng bám trong thành động mạch, dẫn đến hẹp động mạch và cản trở dòng chảy của máu. Bằng cách kiểm soát lượng chất béo tiêu thụ qua chế độ ăn uống, bạn có thể giảm bớt nguy cơ này. Chế độ ăn nhiều rau quả, ít mỡ bão hòa và cholesterol là rất quan trọng để giúp duy trì mạch máu khỏe mạnh.

Hướng dẫn:

Bạn nên tuân thủ một chế độ ăn uống khoa học với nhiều loại rau quả, hạn chế chất béo bão hòa và mỡ động vật. Bên cạnh đó, hạn chế tiêu thụ muối và đường để duy trì huyết áp ổn định. Thường xuyên kiểm tra nồng độ cholesterol trong máu cũng là một biện pháp quan trọng để theo dõi và kiểm soát tình trạng bệnh.

Kết luận và khuyến nghị

Kết luận

Qua bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu về bệnh động mạch ngoại biên, từ nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán đến các phương pháp điều trị. Bệnh mạch máu ngoại biên nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, đau tim, và thậm chí phải cắt cụt chi.

Khuyến nghị

Để phòng ngừa và điều trị bệnh động mạch ngoại biên, bạn cần:

• Duy trì lối sống lành mạnh: Tập thể dục đều đặn, ăn uống khoa học và bỏ thuốc lá.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh.
• Điều trị đúng chỉ dẫn của bác sĩ: Dùng thuốc theo chỉ định, tuân thủ chế độ ăn uống và luyện tập phù hợp.

Bằng sự quan tâm và chăm sóc đúng cách, bạn có thể giảm nguy cơ và sống khỏe mạnh hơn. Hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ bản thân và những người thân yêu khỏi bệnh động mạch ngoại biên!

Tài liệu tham khảo

• Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec. “Bệnh mạch máu ngoại biên là gì?” Truy cập tại: Bài viết tại Vinmec
• Mayo Clinic. “Peripheral artery disease (PAD).” Truy cập tại: Mayo Clinic
• American Heart Association. “What is Peripheral Artery Disease (PAD)?” Truy cập tại: American Heart Association

Bằng việc hiểu rõ và chủ động trong việc phòng ngừa và điều trị, bạn có thể quản lý bệnh động mạch ngoại biên một cách hiệu quả.