Mở đầu
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm do virus Dengue gây ra, phổ biến ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Một trong những triệu chứng phổ biến và nguy hiểm nhất của căn bệnh này là giảm tiểu cầu, gây ra nhiều biến chứng chảy máu từ nhẹ đến nặng, thậm chí có thể đe dọa tính mạng. Chính vì vậy, việc duy trì và tăng cường số lượng tiểu cầu trong cơ thể trở thành một ưu tiên hàng đầu trong quá trình điều trị cho bệnh nhân sốt xuất huyết.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá những bí quyết ăn uống giúp tăng tiểu cầu nhanh chóng cho người bệnh sốt xuất huyết. Hy vọng rằng những thông tin hữu ích này sẽ giúp bạn và người thân có một chế độ ăn uống hợp lý, hỗ trợ quá trình hồi phục một cách hiệu quả nhất.
Nội dung từ các bài viết trên VietMek.com chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên, chẩn đoán hoặc điều trị y tế chuyên nghiệp. Vui lòng tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi áp dụng bất kỳ thông tin nào từ bài viết này.
Tham khảo/Tham vấn chuyên môn:
Trong bài báo này có tham vấn y khoa từ Bác sĩ Nguyễn Thường Hanh – Nội khoa – Nội tổng quát, Bệnh Viện Đa Khoa Tỉnh Bắc Ninh để đảm bảo tính khoa học và chính xác của thông tin. Ngoài ra, bài viết sử dụng nhiều nguồn tham khảo như báo cáo nghiên cứu của Hiệp hội Hỗ trợ Rối loạn Tiểu cầu Pakistan (PDSA Pakistan), thông tin từ Trung tâm Y tế và các bệnh viện uy tín ở Việt Nam.
Bệnh sốt xuất huyết ảnh hưởng đến số lượng tiểu cầu như thế nào?
Trước khi đi vào chi tiết các loại thực phẩm giúp tăng tiểu cầu, chúng ta cần hiểu tại sao sốt xuất huyết lại ảnh hưởng nghiêm trọng đến số lượng tiểu cầu trong cơ thể. Tiểu cầu là một trong ba loại tế bào máu quan trọng, có vai trò chính trong quá trình đông máu. Khi thành mạch máu bị tổn thương, tiểu cầu sẽ tụ tập và kết dính để tạo thành nút tiểu cầu, ngăn không cho máu thoát ra ngoài.
Tuy nhiên, khi bị sốt xuất huyết, số lượng tiểu cầu trong cơ thể bệnh nhân thường giảm mạnh, do nhiều nguyên nhân:
- Virus sốt xuất huyết bám vào tiểu cầu khiến chúng bị nhiễm bệnh và bị phá hủy.
- Tủy xương bị ức chế, không thể sản xuất đủ tiểu cầu.
- Các kháng thể do cơ thể tạo ra để đối phó với virus cũng phá hủy tiểu cầu.
- Tiểu cầu bị thực bào và phá hủy.
Việc giảm tiểu cầu gây ra nhiều biến chứng chảy máu, từ xuất huyết nhẹ dưới da đến những trường hợp nghiêm trọng như xuất huyết nội tạng, xuất huyết não và dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Biểu hiện chảy máu khi bị sốt xuất huyết bao gồm:
- Xuất huyết dưới da: xuất hiện các chấm đỏ nằm rải rác hoặc tập trung ở cẳng tay, cẳng chân, ngực, lưng, nách…
- Xuất huyết niêm mạc: như chảy máu chân răng, chảy máu cam, nôn ra máu, đi tiêu phân đen có máu.
- Xuất huyết nặng: thoát huyết tương, chảy máu âm đạo nặng, xuất huyết nội tạng, xuất huyết não…
Hiểu rõ các biến chứng này giúp chúng ta có cách điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý để tăng cường số lượng tiểu cầu, từ đó hạn chế tối đa các biến chứng nguy hiểm.
Người bệnh sốt xuất huyết nên ăn uống gì để tăng tiểu cầu?
Bệnh nhân sốt xuất huyết có thể bị giảm tiểu cầu, từ đó dẫn đến chảy máu từ nhẹ đến nặng. Trong một số trường hợp, tình trạng xuất huyết nghiêm trọng còn có nguy cơ đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân. Vì vậy, trong giai đoạn mắc sốt xuất huyết, ngoài việc quan tâm đến các vấn đề khác, bệnh nhân và người nhà cũng nên tìm cách tăng lượng tiểu cầu trong cơ thể.
Một phương pháp đơn giản và hiệu quả mà bạn có thể cân nhắc chính là bổ sung các loại thực phẩm, nước uống giúp tăng tiểu cầu. Dưới đây là một số loại thực phẩm, nước uống giúp bệnh nhân sốt xuất huyết tăng lượng tiểu cầu trong máu:
1. Rau xanh
Một trong những câu trả lời quen thuộc cho câu hỏi “Người bệnh sốt xuất huyết nên ăn uống gì để tăng tiểu cầu?” chính là rau xanh. Lý do chính mà nhiều chuyên gia sức khỏe khuyến khích bệnh nhân sốt xuất huyết nên bổ sung loại thực phẩm này vào thực đơn ăn uống trong quá trình điều trị bệnh chính là do thành phần của chúng chứa nhiều vitamin K. Đây là loại vitamin cần thiết giúp hỗ trợ cơ thể sản xuất protein để hỗ trợ quá trình đông máu.
Theo khảo sát của Hiệp hội Hỗ trợ Rối loạn Tiểu cầu Pakistan (PDSA Pakistan), việc bổ sung vitamin K có thể cải thiện số lượng tiểu cầu và các triệu chứng chảy máu lần lượt là 27% và 32%. Bệnh nhân sốt xuất huyết nên bổ sung các loại rau lá xanh như cải rổ, cải xanh, rau bina, cải xoăn, bông cải xanh…
2. Trái cây
Các loại trái cây họ cam quýt có chứa nhiều vitamin C cần thiết giúp tăng cường chức năng của tiểu cầu. Việc bổ sung vitamin C trong chế độ ăn uống sẽ giúp tiểu cầu hoạt động hiệu quả hơn. Ngoài ra, vitamin C cũng hỗ trợ cơ thể hấp thụ sắt để tăng cả lượng tế bào hồng cầu và tiểu cầu trong máu.
Bên cạnh đó, kiwi cũng là một loại thực phẩm giúp tăng số lượng tiểu cầu ở bệnh nhân sốt xuất huyết vì chúng chứa nhiều vitamin C và kali. Ngoài ra, theo các chuyên gia, việc ăn lựu hàng ngày cũng giúp ngăn ngừa tình trạng giảm tiểu cầu trong giai đoạn mắc sốt xuất huyết.
3. Thực phẩm chứa nhiều khoáng chất sắt
Sắt từ lâu đã được biết đến là thành phần quan trọng để tổng hợp hồng cầu. Tuy nhiên, ít người biết rằng, khoáng chất này cũng cần thiết cho quá trình sản xuất tiểu cầu. Một số loại thực phẩm giàu sắt mà bạn có thể bổ sung là đậu lăng, hạt bí, thịt bò, rau bina, ổi…
4. Thực phẩm giàu vitamin D
Vitamin D cũng là một loại vitamin quan trọng mà bệnh nhân sốt xuất huyết cần bổ sung để tăng số lượng tiểu cầu. Theo một số nghiên cứu cho thấy, vitamin D giúp tạo tủy xương – mô xốp trong xương có chức năng sản xuất tiểu cầu cũng như các tế bào máu khác và giúp chúng hoạt động hiệu quả.
Mặc dù việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có thể kích thích cơ thể tổng hợp vitamin D nhưng người bị sốt xuất huyết vẫn nên bổ sung thêm các loại thực phẩm giàu loại vitamin này như lòng đỏ trứng, cá ngừ, sữa chua, sữa.
5. Thực phẩm giàu folate
Folate hoặc vitamin B9 giúp hỗ trợ sự phát triển của các tế bào máu, bao gồm cả tiểu cầu. Dưỡng chất này có nhiều trong thực phẩm dưới dạng axit folic. Các nguồn cung cấp folate tự nhiên dồi dào mà bạn có thể tham khảo là các loại đậu, rau lá xanh, củ cải đường, bắp cải, các loại hạt, mầm lúa mì, chuối, cam…
6. Sữa và các sản phẩm từ sữa
Như chúng ta đều biết, sữa là nguồn cung cấp canxi và protein dồi dào, rất quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của xương và cơ bắp. Tuy nhiên, sữa và các sản phẩm từ sữa cũng giúp cải thiện số lượng tiểu cầu trong máu, đồng thời chứa nhiều vitamin K cần thiết cho quá trình đông máu. Vì vậy, nếu bạn hỏi “Bệnh nhân sốt xuất huyết nên ăn uống gì để tăng tiểu cầu?” thì câu trả lời là sữa và các sản phẩm từ sữa là một trong những thực phẩm cần bổ sung.
7. Thịt và gan động vật
Thịt và gan động vật là nguồn cung cấp vitamin K dồi dào. Ngoài ra, các loại thực phẩm này sẽ giúp tế bào trong cơ thể phát triển khỏe mạnh, bao gồm cả tiểu cầu.
Người bệnh sốt xuất huyết bị giảm tiểu cầu cần tránh gì?
Bên cạnh việc biết câu trả lời cho thắc mắc “Người bệnh sốt xuất huyết nên ăn gì để tăng tiểu cầu?” thì người bệnh và gia đình cũng nên lưu ý đến một số loại thực phẩm cần tránh trong giai đoạn này. Theo đó, người bệnh sốt xuất huyết bị giảm tiểu cầu cần hạn chế:
- Thức uống chứa cồn:
Việc tiêu thụ rượu bia và thức uống có cồn có thể làm giảm số lượng tiểu cầu theo nhiều cách khác nhau và khiến tình trạng của người bị sốt xuất huyết thêm tồi tệ. Vì vậy, các chuyên gia sức khỏe khuyến nghị bệnh nhân sốt xuất huyết nên hạn chế tối đa thức uống chứa cồn trong giai đoạn bệnh.
- Thực phẩm, nước uống chứa quinine:
Quinine là một trong những chất có khả năng phá hủy và làm giảm lượng tiểu cầu trong cơ thể. Vì vậy, bệnh nhân sốt xuất huyết cũng nên hạn chế các loại thực phẩm và nước uống chứa quinine (như bưởi), đặc biệt là nước giải khát, nước tăng lực.
-
Thực phẩm chứa aspartame:
Aspartame là chất làm ngọt nhân tạo có trong nhiều sản phẩm như nước có ga, kem, kẹo cao su… Dù cơ chế chưa được xác định rõ nhưng aspartame được cho là có liên quan đến tình trạng giảm tiểu cầu.
-
Các loại thực phẩm khác
như nước ép nam việt quất, sốt mè, thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa…
Thực hiện chế độ ăn uống hợp lý không chỉ giúp bệnh nhân tăng tiểu cầu mà còn hỗ trợ quá trình hồi phục, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của tình trạng này.
Các câu hỏi phổ biến liên quan đến sốt xuất huyết và chế độ ăn uống
1. Người bệnh sốt xuất huyết nên kiêng ăn uống gì để tránh làm tình trạng tồi tệ thêm?
Trả lời:
Người bệnh sốt xuất huyết nên kiêng các loại thức uống chứa cồn, thực phẩm và nước uống có quinine và aspartame để tránh làm giảm thêm số lượng tiểu cầu và làm tình trạng bệnh trở nên tồi tệ.
Giải thích:
- Thức uống chứa cồn như rượu bia có thể làm giảm số lượng tiểu cầu theo nhiều cách, gây ra ảnh hưởng xấu đối với quá trình hồi phục của người bệnh.
- Quinine có trong một số loại nước giải khát và nước tăng lực có khả năng phá hủy tiểu cầu, dẫn đến giảm số lượng tiểu cầu nghiêm trọng.
- Aspartame, một chất làm ngọt nhân tạo phổ biến trong nước có gas và kẹo cao su, cũng được cho là liên quan đến tình trạng giảm tiểu cầu.
Hướng dẫn:
Người bệnh và gia đình nên lưu ý khi lựa chọn thực phẩm và đồ uống trong suốt quá trình điều trị. Đảm bảo hạn chế tối đa các loại thực phẩm và thức uống đã liệt kê để giúp duy trì số lượng tiểu cầu ở mức ổn định.
2. Làm sao để nhận biết các biểu hiện nguy hiểm khi bị sốt xuất huyết?
Trả lời:
Các biểu hiện nguy hiểm khi bị sốt xuất huyết bao gồm xuất huyết nặng như chảy máu mũi, chảy máu âm đạo, xuất huyết nội tạng và não. Nếu có biểu hiện vật vã, bứt rứt, suy hô hấp, suy tim, suy cơ quan, cần đến bệnh viện ngay lập tức.
Giải thích:
- Xuất huyết nặng là dấu hiệu của việc giảm lương tiểu cầu nghiêm trọng và có thể dẫn đến suy cơ quan và tử vong.
- Chảy máu mũi, âm đạo, nội tạng là các biểu hiện nghiêm trọng cần theo dõi chặt chẽ.
- Vật vã, bứt rứt là dấu hiệu não thiếu oxy, cần can thiệp y tế ngay lập tức.
Hướng dẫn:
Bệnh nhân và người nhà cần liên tục theo dõi tình trạng sức khỏe, kịp thời phát hiện các biểu hiện nguy hiểm. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, hãy đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay lập tức để được chăm sóc và điều trị y tế kịp thời.
3. Bệnh nhân sốt xuất huyết có thể dùng những loại thực phẩm bổ sung nào để tăng tiểu cầu?
Trả lời:
Bệnh nhân sốt xuất huyết có thể sử dụng các loại thực phẩm bổ sung giàu vitamin C, D, K, folate, và các khoáng chất như sắt để tăng tiểu cầu.
Giải thích:
- Vitamin C giúp tăng cường chức năng của tiểu cầu và hỗ trợ hấp thụ sắt.
- Vitamin D giúp tạo tủy xương và sản xuất tiểu cầu.
- Vitamin K hỗ trợ quá trình đông máu.
- Folate và sắt là chất cần thiết cho việc sản xuất tiểu cầu.
- Thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất này bao gồm: rau xanh, trái cây (cam quýt, kiwi, lựu), thực phẩm chứa sắt (thịt bò, rau bina, đậu lăng), sữa và các sản phẩm từ sữa, gan động vật.
Hướng dẫn:
Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin C, D, K, folate và sắt vào bữa ăn hàng ngày của bệnh nhân sốt xuất huyết. Chế độ ăn uống hợp lý và đa dạng sẽ giúp tăng cường số lượng tiểu cầu, giảm thiểu rủi ro chảy máu và hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh chóng.
Kết luận và khuyến nghị
Kết luận
Tóm lại, việc tăng cường tiểu cầu cho bệnh nhân sốt xuất huyết là một yếu tố cực kỳ quan trọng để giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm. Bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý, bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin C, D, K, folate và sắt, người bệnh có thể cải thiện tình trạng sức khỏe một cách hiệu quả. Ngoài ra, cần hạn chế thực phẩm có chứa cồn, quinine và aspartame để tránh làm giảm thêm số lượng tiểu cầu.
Khuyến nghị
Người bệnh sốt xuất huyết nên tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ, theo dõi tình trạng sức khỏe và thực hiện chế độ ăn uống cân đối, giàu dinh dưỡng. Bổ sung các loại rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu khoáng chất và vitamin cần thiết sẽ giúp tăng cường lượng tiểu cầu, hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh chóng. Nếu có biểu hiện nguy hiểm như chảy máu nặng, vật vã hoặc bứt rứt, cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện kịp thời để được điều trị.
Tài liệu tham khảo
- Xét nghiệm tiểu cầu và ý nghĩa lâm sàng: https://www.benhvien108.vn/xet-nghiem-tieu-cau-va-y-nghia-lam-sang.htm Ngày truy cập 05/10/2023
- Nhiều người sốt xuất huyết giảm tiểu cầu nghiêm trọng, bác sĩ chỉ rõ dấu hiệu cảnh báo sớm: https://trungtamytequan10.medinet.gov.vn/chuyen-muc/nhieu-nguoi-sot-xuat-huyet-giam-tieu-cau-nghiem-trong-bac-si-chi-ro-dau-hieu-ca-cmobile15612-72767.aspx Ngày truy cập 05/10/2023
- {Sốt xuất huyết giảm tiểu cầu}: https://bvnguyentriphuong.com.vn/benh-truyench-nhiem/sot-xuat-huyet-giam-tieu-cau Ng